مَجرابرداری یا وازکتومی نوعی عمل جراحی در مردان است که از طریق کاهش تولید اسپرم در مایع منی باعث  پیشگیری از بارداری می‌شود. این عمل شامل برش و گره زدن لوله‌های حمل اسپرم است و به صورت سرپایی و تحت بی‌هوشی موضعی انجام می‌شود و خطر پایینی دارد.

اگر مردی عمل وازکتومی انجام دهد، پس از آن توانایی باردار‌کردن یک زن را نخواهد داشت، بنابراین قبل از عمل باید تصمیم قطعی در مورد بچه‌دار شدن در آینده گرفته شود.

اگرچه وازکتومی برگشت‌پذیر است اما این روش شکل دائمی کنترل باروری مردان است و در انتقال بیماری‌های مقاربتی نقشی ندارد.

دلایل انجام

• وازکتومی یک انتخاب مطمئن و مؤثر کنترل تولد مثل برای مردانی است که مطمئناً نمی‌خواهند در آینده فرزنددار شوند.
• وازکتومی یک جراحی سرپایی با خطر عوارض یا عوارض جانبی کم است.
• هزینه وازکتومی به مراتب کم‌تر از هزینه عقیم‌سازی (بستن لوله) یا هزینه‌های طولانی‌مدت داروهای ضدبارداریی برای زنان است.
• لازم نیست که قبل از رابطه جنسی از وسایل کنترلی مانند کاندوم استفاده شود.

عوارض احتمالی

نگرانی بالقوه‌ای که در رابطه با این عمل وجود دارد این است که شاید فرد در آینده تصمیم بگیرد بچه‌دار شود. عمل وازکتومی برگشت‌پذیر است ولی هیچ‌گونه ضمانتی برای کارایی آن وجود ندارد. عمل بازگرداندن به مراتب پیچیده‌تر از خود وازکتومی بوده و هزینه بیش‌تری دارد. در ضمن در بعضی موارد نیز ممکن‌است به‌طور کلی مؤثر نباشد.

البته روش‌های دیگری مانند روش‌ لقاح آزمایشگاهی وجود دارد که فرد با وجود عمل وازکتومی می‌تواند بچه‌دار شود. با این حال این روش‌ها هزینه‌بر بوده و همیشه نیز مؤثر نیستند. بنابراین قبل از عمل وازکتومی باید در مورد عدم تمایل به بچه‎دار شدن در آینده مطمئن شد.

عمل وازکتومی در اکثر مردان عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد نمی‌کند و نیز مشکلات جدی و خطرناک به ندرت مشاهده می‌شود.

عوارض جانبی بعد از عمل وازکتومی شامل موارد زیر است:

• خونریزی یا تشکیل لخته خونی در داخل کیسه بیضه
• وجود خون در مایع منی
• وجود خون‌مردگی در کیسه بیضه
• عفونت محل جراحی
• درد یا ناراحتی خفیف
• ورم

عوارض حاصل از وازکتومی بعد از گذشت چند مدت از عمل شامل موارد زیر است:

• درد مزمن (به ندرت)
• جمع شدن مایع در بیضه که باعث درد در آن ناحیه می‌شود که با انزال نیز بدتر می‌شود.
• ایجاد توده سفت و حساس در محل وازکتومی به اسم اسپرم گرانولوما که ناشی از حساسیت بیش از حد به اسپرم‌های رهاشده در محل وازکتومی می‌باشد.
• بارداری، در صورتی‌که عمل وازکتومی موفقیت‌آمیز نباشد و خیلی به ندرت این اتفاق می‌افتاد.
• کیست‌های غیرطبیعی که در لوله‌های کوچک پیچ‌خورده که وظیفه جمع‌آوری و حمل اسپرم را دارند، به وجود می‌آیند.
• کیسه‌های پر شده از مایع در اطراف بیضه‌ها که موجب تورم در کیسه‌های بیضه می‌شوند.

نگرانی‌های بی‌اساس

بسیاری از مردان نگران هستند که وازکتومی برای آن‌ها مشکلات جدی ایجاد کند اما این ترس‌ها بی‌اساس هستند. به عنوان مثل برخی از نگرانی‌های عمل وازکتومی شامل موارد زیراست:

• تأثیر بر عملکرد جنسی: این عمل هیچ‌گونه تأثیری روی عملکرد جنسی ندارد و فقط از پدر شدن جلوگیری می‌کند.
• آسیب رساندن به اندام‌های جنسی: احتمال صدمه دیدن بیضه، آلت‌تناسلی و بقیه‌ی بخش‌های دستگاه تناسلی‌ در حین جراحی بسیار کم است.
• افزایش خطر ابتلا به برخی از سرطان‌های خاص: اگرچه برخی از نگرانی‌ها درباره ارتباط احتمالی بین وازکتومی و سرطان بیضه در گذشته وجود داشته است، اما تا به‌حال هیچ ارتباطی ثابت نشده است.
• افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی: مانند ترس از سرطان، هیچ ارتباطی نیز بین عمل وازکتومی و مشکل قلبی به اثبات نرسیده است.
• باعث درد شدید می‌شود: ممکن‌است در طول عمل دردی حس شود اما این دردها شدید نیستند و اکثر مردها نیز بعد عمل دردهای جزئی دارند و پس از چند روز به طور کامل این دردها قطع می‌شود.

آمادگی قبل از مداخله

غذا و دارو

پزشک احتمالاً از فرد خواهد خواست که چند روز قبل از عمل جراحی, آسپرین و یا سایر داروها را متوقف کند. این می‌تواند شامل داروهای ضددرد و هپارین و غیره باشد.

لباس و اقلام شخصی

بعد از عمل وازکتومی برای حفاظت از کیسه بیضه و جلوگیری از ورم آن، یک جفت لباس زیر تنگ یا بیضه‌بند تهیه و از آن استفاده شود.

بقیه اقدامات احتیاطی

روز عمل دوش گرفته شود. سراسر ناحیه تناسلی به خوبی باید شسته شود. قبل از عمل هماهنگی‌های لازم جهت رفتن به منزل با فردی انجام شود. از حرکات اضافی که باعث ایجاد فشار بر روی ناحیه جراحی شود؛ مخصوصاً از طریق رانندگی بعد عمل، دوری شود.

پزشک قبل از انجام وازکتومی به فرد پیشنهاد می‌کند با یکدیگر ملاقاتی داشته باشند تا اطمینان حاصل کند این روش برای او بهترین راه برای کنترل باروری است.

در اولین جلسه ملاقات (جلسه مشاوره‌ای) درباره موارد زیر صحبت و بحث خواهد شد:

• این‌که فرد بداند وازکتومی یک روش دائمی بوده و اگر احتمال می‌دهد در آینده می‌خواهد فرزند‌دار شود، این روش انتخاب مناسبی نیست و بهتر است راه دیگری را برگزیند.
• باید نظر همسر خود را در رابطه با این عمل جویا شود.
• بداند روش‌های دیگر برای کنترل بارداری وجود دارد.
• بداند هم عمل وازکتومی هم عمل برگشت آن هر دو شامل عوارض خواهد بود.

برخی از پزشکان خانواده یا پزشکان عمومی عمل وازکتومی را انجام می‌دهند اما بهتر است این عمل توسط پزشکی که در زمینه سسیتم تناسلی آقایان تخصص دارد، صورت بگیرد.

عمل وازکتومی معمولاً در مطب پزشک یا یک مرکز جراحی و تحت بی‌حسی موضعی صورت می‌گیرد. این به این معنی است که شما در حین عمل هوشیار هستید و محل جراحی به وسیله دارو بی‌حس می‌شود.

روش انجام

عمل وازکتومی معمولاً حدود 10 الی 30 دقیقه طول می‌کشد.

 برای انجام این عمل پزشک به احتمال زیاد مراحل زیر را انجام خواهد داد:

• به‌وسیله یک سوزن کوچک داروی بی‌حسی را به داخل پوست بیضه تزریق و ناحیه جراحی را بی‌حس می‌کند.
• زمانی که ناحیه جراحی بی‌حس شد، در قسمت بالای پوست بیضه یک برش کوچک ایجاد می‌کند. یا بدون برش و با ایجاد یک سوراخ در کیسه بیضه جراحی را انجام می‌دهد.
• تعیین مکان لوله‌ای که مایع منی را از بیضه خارج می‌کند.
• از طریق سوراخ یا برش ایجاد شده، بخشی از لوله‌ای که مایع منی را از بیضه خارج می‌کند، کشیده می‌شود.
• بریدن لوله خارج شده از محلی که از کیسه خارج شده است.
• لوله را با حرارت، قلاب‌های جراحی یا روش‌های پیچیده دیگر می‌بندند. سپس پزشک آخر لوله را به داخل کیسه بیضه برمی‌گرداند.
• پزشک محل بریدگی را می‌بندد. ممکن است از بخیه یا چسب استفاده شود. درحالی‌که در بعضی از موارد احتمال دارد زخم همان‌طور رها شده و به مرور زمان خودش بسته ‌شود.

نتایج قابل انتظار

وازکتومی پیشگیری سریع در مقابل بارداری را نمی‌تواند ایجاد کند. بهتر است تا زمانی که پزشک عدم وجود اسپرم در منی را تائید نکرده‌ است، از روش‌های دیگر کنترل باروری نیز استفاده شود. قبل از داشتن رابطه جنسی کنترل شده، به چند ماه زمان نیاز است. در این مدت فرد باید 15 الی 20 بار و حتی بیش‌تر انزال داشته باشد تا دیگر در منی اسپرمی وجود نداشته باشد.

اکثر پزشکان پس از گذشت 6تا 12 هفته پس از جراحی به دنبال بررسی اسپرم می‌باشند تا مطمئن شوند اسپرم در مایع منی وجود ندارد. باید نمونه‌های اسپرم را جهت بررسی به پزشک داده شود. بعد از دریافت نمونه، آن را زیر میکروسکوپ قرار می‌دهند تا ببینند که اسپرمی دیده می‎شود یا نه.

در آخر باید گفت که وازکتومی با وجود این‌که یک روش بسیار مؤثر در زمینه کنترل زاد و ولد می‌باشد ولی هیچ نوع محافظتی در مقابل بیماری‌هایی مانند کلامیدیا (بیماری مقاربتی عفونی) و ایدز که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند، ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل در صورت احتمال انتقال این بیماری‌ها، حتی بعد از وازکتومی نیز افراد باید از روش‌های دیگر محافظت مانند کاندوم استفاده کنند.