قدم اول در مورد خود مدیریتی بیماری‌های مزمن، درک بیماری است و این به معنی آگاهی در مورد دلایل بیماری و اقداماتی که باید برای مقابله با آن انجام شود، می‌باشد. همچنین به معنای این است که فرد قادر باشد اثرات بیماری و درمان آن را در بدن خود ملاحظه کند؛ بنابراین شناسایی دقیق بیماری و ارائه گزارش دقیق آن به تیم درمان مهمترین اصل در مدیریت صحیح بیماری است. خود مدیریتی می‌تواند در ارتقای کیفیت زندگی بیماران و کاهش مشکلات آن‌ها تأثیر به سزایی داشته باشد و همچنین می‌تواند باعث کاهش قابل توجهی در هزینه‌های درمانی و اصلاح رفتار و تغییر در وضعیت سلامت شود.

برای اینکه بتوانید بیماری یا مشکل خود را مدیریت کنید نیازمند خودکارآمدی هستید. خودکارآمدی به معنی افزایش توانایی ذهنی و عملی برای تقابل موفقیت‌آمیز با مشکل است. برای افزایش خود کارآمدی سعی کنید نکاتی که در ادامه آمده است را به کار ببندید:

• به خدا توکل کنید

انسان تنها با یاد خدا آرامش واقعی و اطمینان بخش پیدا می‌کند و با باور داشتن اینکه خدا از خود او به او مهربان‌تر است و رنج‌های او را بی‌پاداش شایسته نمی‌گذارد می‌تواند آرامش خاطر بیش‌تری داشته و دشواری‌ها، بیماری‌ها و نگرانی‌ها را بسیار آسان‌تر، مطمئن تر و خوشایندتر مدیریت کند.

• یافتن راه حل

دنبال راه‌های عملی برای حل مشکل جدید خود باشید و ضمن مشورت و تحقیق، راه‌های جدید را نیز در نظر بگیرید و از چسبیدن به یک راه حل اجتناب کنید و در مسیر حل مشکل با پشتکار استقامت کنید. حتی اگر انسان در مسیر حل یک مشکل موفق نشود پشتکار و استقامت به وی نگرش ماندگاری و حیات می‌بخشد.

• برای مدیریت مشکل یا بیماری خود هدف تعیین کنید.

افرادی که در زندگی هدف دارند خود کارآمدی بیشتری دارند. به طور مثال سعی کنید میزان فشارخون و یا قند خون خود را در محدوده ی سالم نگه دارید. همچنین سعی کنید الگوهای خوبی از بیمارانی که با خود کارآمدی مشکل خود را مدیریت کرده‌اند انتخاب کنید.

• برنامه مربوط به درمان خود را از پزشک و پرستار خود سوال کنید.

در مواقعی که نیاز دارید و موضوعی را نفهمیدید سؤال کنید. بعد از تشخیص بیماری ، مهم است که از خودتان مراقبت نمایید تا بتوانید با شرایط جدیدی که با آن مواجه شده اید سازگار شوید. بعد از تشخیص بیماری ، در مورد بیماری خود با پرسش از تیم مراقبتی و مطالعه کتاب های قابل اعتماد، اطلاعات بیشتری کسب کنید. مراقبت بهتر، نتیجه مشارکت فعال شما در امر تشخیص، درمان و همکاری با پزشک و سایر اعضای تیم است. فعال‌تر شدن شما در امر سلامت خود، به شما کمک می کند زندگی سالم تر و پربارتری داشته باشید.

• به جنبه‌های مثبت و لذت‌بخش زندگی بیشتر توجه کنید.

انسان آن قدر که از فکر حوادث آینده ناراحت می‌شود از خود آن حوادث به زحمت نخواهد افتاد.

• بیهوده غصه نخورید.

برای تمام دردها و رنج‌های بی‌شمار دنیا، یا راه درمانی وجود دارد یا ندارد. اگر راه درمانی وجود دارد در طلبش کوشش کنید وگرنه فکرش را نکنید و با رویدادها و حوادث چاره ناپذیر، همکاری و سازگاری کنید تا آرامش بیشتری داشته باشید. با شکایت کردن غصه خوردن مشکلی حل نمی‌شود. ممکن است بعد از شروع بیماری، احساس بیمار، دیگر مانند یک فرد معمولی نباشد، ممکن است احساس ترس یا غم داشته باشد که می تواند به دلایل مختلفی باشد. مانند درد، یا اینکه دیگر نتواند مانند قبل زندگی راحتی داشته باشد و یا سردرگمی ناشی از اینکه نمی‌داند چگونه از خود مراقبت کند را داشته باشد. اما این مسئله قابل حل است و باید تلاش کرد و به مرور زمان بیماری را بپذیرد و همراه با بیماری یک زندگی جدید را آغاز کند.

• همیشه امیدوار باشید.

اتفاقات غیر منتظره همیشه ممکن است به وقوع بپیوندد. چه بسیار بیمارانی که همه از درمان آن‌ها نا امید بوده‌اند، اما با عنایات پروردگار و توکل شفا یافته‌اند. بیماری ممکن است پایانی برای یک دوره زندگی و آغازی برای دوران جدیدی از زندگی باشد. به زندگی توأم با بیماری به عنوان شروع یک زندگی نگاه کنید که در آن قصد دارید از زمان خود لذت بیشتری ببرید.

• شما می‌توانید موفق باشد.

خودتان را شکست خورده ندانید. به کارهایی بپردازید که می‌توانید انجام دهید. وقتی انجام دادید موفقیت خودتان را به عنوان نشانه‌هایی از توانایی‌های خودتان ارزیابی کنید.

به دنبال چیزهایی باشید که به زندگی شما معنی و جهت مثبت می‌دهد. اهدافی را برای خود طرح‌ریزی کنید، قدم‌های کوچکی برای رسیدن به آن‌ها بردارید. روشی پیدا کنید که در آن به بیشترین آرامش فکری دست یابید.

• دوستی‌های نزدیک و ارتباطات صمیمانه برقرار کنید.

احساس کنید متعلق به خانواده، دوستان و اجتماع هستید و با آنان پیوند دارید. ناراحتی‌های خود را با خوشحال کردن دیگران از یاد ببرید. وقتی شما به دیگران مهربانی می‌کنید در حقیقت به خودتان خوبی کرده‌اید.

در زمان حال زندگی کنید، نگران آینده نباشید و حسرت زندگی گذشته را نخورید.

• برای خودتان مشغولیات ساده و خوشایند فراهم کنید.

مثلاً رسیدگی به گلدان‌ها و آب دادن به باغچه، قدم زدن و پیاده روی، مطالعه کتاب یا تماشای یک فیلم مورد علاقه، استفاده از روش‌های آرام سازی، رفتن به کلاس‌های هنری (مانند نقاشی و موسیقی) و ارتباط با دوستان را در برنامة کار روزانه خودتان قرار دهید.

به علائم بیماری و تغییرات نشانی‌ها توجه کنید تا بتوانید بیماری را بهتر کنترل کنید نه اینکه نگرانی‌های بیشتر در خود ایجاد کنید. زمانی را برای مراقبت از خودتان در نظر بگیرید. روش‌های آرام سازی را یاد بگیرید. همچنین استراحت در ساعات مناسب به نشاط شما کمک می‌کند.

مهارت‌های خود مدیریتی

افراد موفق در زمینه مدیریت بیماری برای عبور از موانع موجود در مسیر بیماری، مهارت‌های لازم را آموخته‌اند که این مهارت‌ها عبارتند از:

• مهارت حل مسئله

مهارت حل مسئله مهارتی است که شما می‌توانید در مسیر حل مشکلات آن را به کار ببندید. وقتی شما بدانید از مهارت‌های حل مسئله خوبی برخوردارید اعتماد به نفس شما بالا رفته و احساس توانمندی در شما تقویت می‌شود.

بیماری نیز به نوبه خود یک مسئله محسوب می‌شود که نیاز به حل شدن دارد.

• مهارت‌های مورد نیاز برای مقابله با بیماری

به طور کلی این مهارت‌ها شامل اقداماتی است که بیمار باید برای مدیریت بیماری خود انجام ‌دهد. در مورد هر بیماری، اقدامات جدیدی مورد نیاز است که به عنوان مثال می‌تواند شامل مصرف دارو، یا استفاده از تجهیزات پزشکی مانند دستگاه اکسیژن یا تزریق انسولین باشد. گاهی اوقات به ورزش یا رژیم غذایی جدیدی نیز نیاز است. این مهارت‌ها نقش به سزایی در مقابله با بیماری و عوارض آن دارند برای مثال در مورد بیماران مبتلا به سرطان خود مدیریتی می‌تواند شیمی درمانی، پرتو درمانی و جراحی را تسهیل کند. برای مثال یک فرد دیابتی باید یاد بگیرد که چگونه قند خون خود را اندازه بگیرد یا یک بیمار آسمی باید یاد بگیرد که چگونه اسپری استفاده کند.

• مهارت‌های مورد نیاز برای ادامه زندگی عادی

به یاد داشته باشید که ابتلا به یک بیماری مزمن، به معنای پایان زندگی نیست. هنوز کارهایی برای انجام دادن وجود دارد. هنوز هم روابط دوستانه و روابط خانوادگی پا برجا هستند. برای ادامه زندگی، تنها لازم است که مهارت‌های جدید برای حفظ روابط و فعالیت‌های روزانه را یاد بگیرید و از زندگی لذت ببرید.

• مهارت استفاده از شوخ طبعی

استفاده از شوخ‌طبعی هنگام مواجه با مشکلات به مقابله با آن کمک می‌کند و می‌تواند یک واکنش دفاعی خوبی باشد. شوخ‌طبعی یک استعداد استثنایی است که کمک می‌کند تا در مواجه با استرس به خودمان بگوییم «این مشکل هم یکی از بازی‌های دیگر دنیا است و مثل بازی بچه‌های خیلی خنده‌دار است». شوخ‌طبعی روش مؤثری برای مقابله با عواطف منفی از قبیل خشم، غم و افسردگی است. شوخ‌طبعی به ما کمک می‌کند تا ناملایمات زندگی را راحت‌تر از پیش رو برداریم و عواطف منفی بر ما مسلط نشوند.

• مهارت مقابله با اضطراب

در هنگام بروز بیماری‌ها یا مشکلات سلامتی اکثر ما اضطراب را تجربه می‌کنیم. اضطراب حالت هیجانی نگرانی و دلواپسی به علت خطری نامعلوم است. یعنی زمانی مضطرب می‌شویم که از بروز خطری احتمالی نگران می‌شویم که ممکن است حتی هیچگاه اتفاق نیفتد.

اضطراب ممکن است با علائمی همراه باشد که عبارتند از:

علائم جسمی مانند: تپش قلب، تنگی نفس، بی‌اشتهایی، تهوع، بی‌خوابی، تعرق، اختلال در گفتار و بی‌قراری.

علائم شناختی مانند: سردرگمی، اختلال در حافظه و تمرکز، حواس پرتی وترس از دست دادن کنترل.

علائم روانشناختی مانند: عصبی بودن، بی‌طاقتی، نگرانی، دلواپسی، ترس، وحشت‌زدگی.

شناخت علائم فوق به شما کمک می‌کند تا به اضطراب خود پی ببرید و در جهت مقابله با آن اقدام کنید. برای مقابله با اضطراب نکات زیر را به کار ببرید.

• مهارت‌های مورد نیاز برای مقابله با احساسات

بعد از تشخیص بیماری، زندگی تغییر خواهد کرد و به دنبال آن احساسات متفاوتی در فرد شکل می‌گیرد. بسیاری از این احساسات منفی هستند که می‌تواند شامل خشم (چرا من؟ این عادلانه نیست)، افسردگی (دیگر نمی‌توانم کاری انجام دهم) سرخوردگی (اصلاً مهم نیست که چکار می‌کنم، هیچ تفاوتی ندارد. دیگر نمی‌توانم کارهایی را که دوست دارم انجام دهم)، یا انزوا طلبی (هیچ کس مرا درک نمی‌کند. هیچ کس دوست ندارد با کسی که بیمار است معاشرت کند) باشد. لازم است فرد با یادگیری مهارت‌های لازم، با احساسات منفی مقابله کند.

نتیجه گیری:

انسان تنها با یاد خدا آرامش واقعی و اطمینان بخش پیدا می کند و با باور داشتن اینکه خدا از خود او به او مهربانتر است و رنج های او را بی پاداش شایسته نمی گذارد می تواند آرامش خاطر بیشتری داشته و دشواری ها، بیماری ها و نگرانی ها را بسیار آسان‌تر، مطمئن تر و خوشایندتر مدیریت کند.

انسان آن قدر که از فکر حوادث آینده ناراحت می‌شود، از خود آن حوادث نمی هراسد لذا باید به جنبه‌های مثبت و لذت بخش زندگی بیشتر توجه کند. همیشه امیداور باشید- اتفاقات غیرمنتظره همیشه ممکن است به وقوع بپیوندد- چه بسیار بیمارانی که همه از درمان آنها ناامید بوده‌اند اما با عنایات پروردگار و توسلات به طور معجزه آسائی شفا یافته‌اند.

توصیه‌ها:

• برای تمام دردها و رنج‌های بی شمار دنیا یا راه درمانی وجود دارد یا وجود ندارد، اگر راه درمانی دارد در طلبش کوشش کنید و گر نه فکرش را نکنید و با رویدادها و حوادث چاره ناپذیر، همکاری و سازگاری کنید تا آرامش بیشتری داشته باشید با شکایت کردن و غصه خوردن مشکلی حل نمی‌شود.
• مرتبا با خود تکرار کنید که علی رغم بیماری من امروز زندگی می‌کنم، نباید مسائل را به فردا واگذار کنیم. کارهائی که از دست من بر می‌آید انجام می‌دهم. از فرصت‌هائی که پیش می‌آید استفاده می‌کنم – روی کارهائی که می‌توانم انجام دهم تأکید و تمرکز می‌کنم – بیماری ممکن است پایانی برای یک دوره زندگی و آغازی برای دوران جدیدی از زندگی باشد.
• شما می‌توانید موفق باشید خود را شکست خورده ندانید به کارهائی بپردازید که می‌توانید انجام دهید. وقتی انجام دادید موفقیت خود را به عنوان نشانه‌ای از توانائی‌های خود ارزیابی کنید. برای خود مشغولیات ساده و خوشایند فراهم کنید مثلا رسیدگی به گلدان‌ها و آب دادن به باغچه را در برنامه کار روزانه خودتان قرار دهید.
• به علائم بیماری و تغییرات نشانی‌ها توجه کنید تا بتوانید بهتر بیماری را کنترل کنید نه اینکه موجب نگرانی‌های بیشتر شما شود. زمانی را برای مراقبت از خودتان در نظر بگیرید. روش‌های آرام‌سازی را یاد بگیرید. استراحت در ساعات مناسب به نشاط شما کمک می‌کند.
• ممکن است گاهی به علت مشکلات ناشی از بیماری احساس غم کنید یا کمی عصبانی باشید یا نگران آینده باشید این احساسات برای همه پیش می‌آید ولی اگر یاد بگیرید چگونه فشارهای روانی (استرس) ناشی از بیماری را کنترل کنید می‌توانید به خوبی بر این احساسات غلبه کنید.
• روش های کاهش استرس (فشار روانی) را یاد بگیرید. بعضی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از: قدم زدن و پیاده روی، مطالعه کتاب یا تماشای یک فیلم مورد علاقه، استفاده از روش‌های آرام سازی، رفتن به کلاس‌های هنری (مانند نقاشی و موسیقی) و ارتباط با دوستان.