مدیریت بیماری
کولستومی
- کلستومی
کلستومی‌سوراخی است که در کولون با استفاده از جراحی ایجاد می‌شود. بعد از اینکه این سوراخ ایجاد شد کولون به سطح شکم آورده می‌شود تا امکان خروج مدفوع از بدن شما فراهم گردد به این سوراخ در سطح شکم استوما می‌گویند.مدفوع از کولون و از طریق این سوراخ به داخل یک کیسه قابل تعویض و قابل شستشو روی سطح شکم می‌آید.این کیسه به دلیل چسبی که دارد متصل به پوست می‌شود.
- کلستومی‌موقت
کلستومی‌موقت ممکن است برای مدتی به کولون اجازه استراحت دهد تا ترمیم یابد،کلستومی‌موقت ممکن است برای هفته‌ها یا ماه‌ها یا سال‌ها تعبیه شود.کلستومی‌موقت در نهایت بسته خواهد شد وحرکت روده‌ها به حالت طبیعی خود برمی‌گردند.
- کلستومی‌دائمی
کلستومی‌دائمی‌معمولاً موقعی نیاز است که بخشی از کولون بایستی برداشته شود.
- کولون در کجا قرار دارد؟
کولون بخشی از سیستم گوارش است. سیستم گوارش شامل بخش‌هایی از بدن است که می‌تواند غذا را هضم کند.غذا از معده شما به روده کوچک می‌رود جایی که غذا و مواد مغذی جذب می‌شوند، سپس به کولون می‌رود )قسمتی از روده بزرگ( کولون آب را، از غذای خورده شده جذب می‌کند و آن را به غذای هضم شده مدفوع تبدیل می‌کند.
- اگر استوما (سوراخ) در سمت راست شکم باشد موادی (مدفوع) که از این استوما خارج می‌شود تقربیاً به شکل مایع می‌باشد.
- اگر استوما (سوراخ) بالای شکم در سمت راست یا میانی باشد موادی (مدفوع) که از این استوما خارج می‌شود ممکن است شل یا نرم باشد.
- اگر استوما (سوراخ) در سمت چپ شکم باشد موادی (مدفوع) که از این استوما خارج می‌شود سفت هستند.
- کیسه‌های کلستومی
رويه بخشي از کيسه کلستومي است که بر روي شکم فرد قرار ميگيرد و بر روي آن ميچسبد.رويه اغلب کيسه‌ها متشکل از دو جزء ميباشد: واشر يا حلقه محافظتي و قالب کیسه، حلقه محافظتي در اطراف استوما قرار ميگيرد و نقش آن جلوگيري کردن از تماس پيدا کردن مواد زائد خارج شده از استوماي فرد با پوست شکم او است.قاب کيسه که اطراف حلقه محافظتي را احاطه مي کند و ظيفه نگهداشتن کيسه بر روي شکم را به عهده دارد.مخزن کيسه‌هاي کلستومي از جنس يک فيلم پلاستيکي شفاف و يا کدر است که به طور کامل به رويه وصل (آبندي) شده است.مخزن ، مقاومت بالايي در فشار دارد و مانع از عبورگاز و بو ميباشد.مخزن بعضي از کيسه‌ها مسدود و يکپارچه و براي بعضي ديگر ته باز ساخته ميشود.
ته باز کيسه به هنگام مصرف توسط شخص کلستومي با گيره‌هاي خاصي بسته (آبندي) مي شود.اين کيسه‌ها به فرد مصرف کنند اجازه مي دهند که هرچند وقت يکبار از جمع شده در آن را بدون اينکه کيسه را از بدن خود جدا کند خالي نمايد و به اين ترتيب براي مدت بيشتري از يک کيسه استفاده به عمل آورد.اين خصيصه اين امکان را به مصرف کننده مي دهد که همواره حجم و گاز کيسه در کنترل مصرف کننده قرار گيرند.از مهم ترين خصوصيات کيسه‌هاي کلستومي آن است که اجزا تشکيل دهنده آنها به ويژه قسمت رويه آنها در تماس با پوست شکم فرد کلستومي بهيچ وجه نبايد موجب بروز حساسيت‌هايي از نوع سوزش، خارش، التهاب و يا ايجاد جوش و تاول گردند. به همين جهت محدوديت‌هايي براي تهيه اين کيسه‌ها ، بالاخص در ساخت حلقه‌هاي محافظتي وجود دارد. کيسه‌هاي کلستومي معمولا به گونه اي طرح و ساخته ميشوند که از روي لباس فرد مصرف کننده قابل تشخيص نباشند.
- مشخصات کيسه‌هاي کلستومي سترگ
- حلقه محافظتي کيسه‌هاي کلستومي سترگ از خاصيت ارتجاعي (الاسيتيسيته) مطلوبي برخوردار است. اين حلقه خاصيت آبدوستي ( هيدروفيليک ) ملايمي دارد و از اينرو عرق پوست را در محل اتصال با شکم جذب مي کند و مانع از تجمع آن مي شود.
- حلقه محافظتي کيسه‌هاي سترگ به هيچ وجه ايجاد حساسيت پوستي از انواع سوزش، خارش، التهاب و تاول و غيره نميکند. چسبندگي اين حلقه با پوست بدن مطلوب است و در حدي است که پس از استفاده از کيسه به راحتي از پوست شکم فرد جدا ميشود . در مجموع حلقه محافظتي کيسه‌هاي سترگ به مصرف کننده احساس آرامش مي‌دهد.
- سطح قاب کيسه‌هاي سترگ با چسب بهداشتي مخصوصي پوشش داده شده است
- به طوري که در تماس با پوست افراد ايجاد هيچگونه حساسيت پوستي ایجاد نميکند. سطح قاب کيسه اندکي عاج دار ساخته شده است تا هواي محبوس شده در شيارهاي آن براي مدتي بتواند موجب تنفس پوست بدن فرد گردد.
- حلقه محافظتي سترگ با کلاهک پلاستيکي خاصي پوشانده شده است. اين کلاهک فقط هنگام استفاده از کيسه بايستي ازحلقه محافظتي جدا گردد. همچنين قاب کيسه‌ها با يک لفاف کاغذي پوشانده شده است. اين پوشش نيز فقط هنگام استفاده از کيسه بايستي از رويه جدا شود.
- نکات آموزشی کلی در مورد کلستومی
- برنامه زندگی شما بایستی منظم باشد زمان معینی برای غذا خوردن، خوابیدن و شستشوی کلستومی‌داشته باشید تا خللی در زندگی شما ایجاد نگردد. چنین وضعی به منظم شدن زمان خروج مدفوع از کلستومی‌کمک خواهد کرد.
- کیسه را هیچ گاه با فشار جدا نکنید بلکه اول پوست اطراف کیسه را مرطوب نموده، سپس به آرامیآن را جدا نمایید. در این موقعیت پوست اطراف را ماساژ ندهید، زیرا باعث آزردگی پوست خواهد شد بهتر است آن را با آب ولرم شسته و سپس با پنبه خشک نمایید.
- ا گر بتوانید به تخلیه مدفوع نظم دهید، وجود کیسه کلستومی‌همیشه لازم نخواهد بود طبعاً می‌توان با پانسمان ساده ای روی دهانه کلستومی‌را پوشانده و آن را با کمربند و یا وسیله مشابه در محل خود ثابت کرد .
- ا ستومی) سوراخ روده که در روی شکم ایجاد شده است ( را به طور مرتب یک ساعت بعد از صرف غذا شستشو دهید، این کار باعث تحریک امواج دودی و سهولت در اجابت مزاج و منظم شدن زمان دفع می‌گردد.
- درجه حرارت آبی که برای شستشوی کلستومی‌استفاده می‌شود بایستی مطابق حرارت بدن و یا کمی‌کمتر از آن باشد.
- اگر کیسه کلستومی‌چند بار مصرف است، برای اینکه عمر طولانی داشته باشد لازم است آن را مرتب شستشو داده و در هوای آزاد و آفتاب قرار دهید. این کار بوی بد آن را مرتفع خواهد نمود.
- زمانی که ثلث یا نصف کیسه پر می‌شود باید تخلیه گردد. تا حجم و سنگینی آن باعث کنده شدن کیسه نشود.
- بهترین وضعیت قرارگرفتن برای شستشوی کلستومی‌حالت نشسته است.
- پوست اطراف استوما را بایستی با ملایمت و با استفاده از پارچه نرم و با صابون ساده شستشو داده و تمیز کنید.
- برای شست و شوی استوما از به کار بردن صابون روغنی اجتناب کنید.
- در موقع چسباندن کیسه، رطوبت اضافی اطراف استوما را خشک کرده سپس کیسه کلستومی‌را چسبانده به مدت 33 ثانیه محکم آن را به پوست فشار دهید.
- همیشه یک کیسه ی اضافی همراه خود داشته باشید تا در صورت نیاز از آن استفاده کنید.
- محل استوما را از نظر خونریزی، کبودی، عفونت و بوی نامطبوع بررسی کنید، در صورت مشاهده هر کدام از موارد ذکر شده به پزشک معالج اطلاع دهید.
- رژیم غذایی و تغذیه
- رژیم غذایی شما باید سرشار از پروتئین باشد.
- مایعات زیاد مصرف کنید. غذاها را به طور کامل بجوید.
- غذاهای غنی از فیبر، مثل سبوس گندم و نان سبوس دار از رژیم غذایی حذف شود.
- از خوردن غذاهای مثل گل کلم، آجیل، ذرت، حبوبات، کلم شور و ترش که تولید گاز می‌کند و همچنین مصرف نوشابه‌های گازدار و جویدن آدامس و بلع هوا به واسطه تند غذا خوردن پرهیز شود. در صورت بروز حساسیت قبل از حذف هر غذا، چند روز تحمل کنید، زیرا ممکن است حساسیت اولیه بعد از چند روز برطرف شود.
- توجه داشته باشید که کلم، پیاز، ماهی پس از تجزیه در دستگاه گوارش بوی بد تولید می‌کنند و ماست، دوغ و جعفری و اسفناج خوش بو کننده دستگاه گوارش می‌باشند.
- در تابستان چون مایعات فراوانی از طریق تعریق و کلستومی‌دفع می‌شود. لازم است مایعات بیشتری مصرف نمایید.
- اگر مدفوع بیش از حد آبکی باشد غذاهای مثل گندم سبوس دار، حبوبات، ذرت و آجیل را کمتر مصرف نمایید
- در صورت نیاز و تمایل به مصرف حبوبات بهتر است حبوبات خام را به مدت24 ساعت در آب سرد خیساند سپس طبخ نمود تا نفخ ایجاد نکند.
- در صورت یبوست از آب گلابی و آب انگور (میوه جات حاوی فیبر مثل پرتقال) استفاده کنید.
- مصرف غذاهای پر ادویه و سرخ شده، قهوه، غذاهای محتوی شکر زیاد، خانواده کلم، آب آلو، شیرین بیان باعث اسهال می‌شود باید از مصرف آنها خودداری کرد.
- توصیه می‌شود موادی مثل موز، کره بادام زمینی، سیب زمینی، سس سیب، ماکارانی، برنج پخته، ماست، جو دو سر و یا سبوس آن و پنیر مصرف شود.
- طرز استفاده از کيسه‌هاي کلستومي
- در صورتي که از کيسه‌هايي با مخزن ته باز استفاده ميکنيد ، قبل از هر چيز ته آن را با گيره ببنديد. براي اين کار دسته گيره را به طرف عقب و بالا بکشيد تا گيره باز شود. انتهاي کيسه را روي تيغه قرار داده و گيره را ببنديد. اطمينان حاصل نمائيد که ته کيسه کاملا” بسته شده باشد. نکته قابل ذکر ديگر آن است که گيره‌هايي که براي بستن ته کيسه‌ها وجود دارند آنچنان طراحي شده اند که با انحنا ، شکم مطابقت داشته باشند. در اينطورت دقت نمائيد که گيره را بر عکس و بطور پشت و رو استفاده ننمایيد.
- کلاهک حلقه محافظتي را از روي آن برداريد، براي اين منظور گوشه قاب کيسه را در محل زائده دار آن انگشتان دست چپ بگيريد ، سپس با انگشتان دست راست لبه کلاهک محافظ را به آرامي و در چند مرحله بلند کرده و بالاخره آن را کاملاً بر داريد.
- بخش اصلي پوشش کاغذي را از روي سطح قاب برداريد.
- کيسه را با دقت و به آرامي بر روي شکم قرار دهيد به طوري که دهانه آن دقيقاً دراطراف استوما قرار گيرد. مطمئن شويد که کيسه کاملاً در محل صحيح خود قرار گيرد و مخزن آن در جهت درستي واقع شده باشد.
- با کمک انگشتان دست راست قاب کيسه را بر روي پوست شکم فشار دهيد.
- بقاياي پوشش کاغذي را از لبه قاب برداريد و به کمک انگشتان دست قاب را در اطراف استوما و از داخل به اطراف آن فشار دهيد تا سطح آن بطور کامل بر روي پوست بچسبد، دقت بعمل آوريد که سطح قاب چروک نخورد.
- در صورتي که مايليد از کمربند ايمني استفاده کنيد.
- نحوه ی خالی کردن کیسه
- زمانی که 2/1 یا 3/1 کیسه پرشد آن را تخلیه کنید.
- ابتدا در توالت، کاغذی را جهت کاهش احتمال پاشیده شدن ترشحات پهن کنید، براي خالي کردن کيسه‌هاي ته باز ابتدا گيره ته آن را با دست بگيريد و ته کيسه را به طرف بالا بچرخانيد. دسته گيره را تا حدي بالا بکشيد که گيره باز شود. انتهاي کيسه را مجدداً به طرف پائين بچرخانيد و محتويات کيسه را در توالت خالي کنيد. اگر ميخواهيد باز هم از کيسه استفاده کنيد همانطور که به شکم چسبيده است مجددا ته آن را مطابق بند يک با گيره ببنديد در غير اينصورت کيسه را از بدن جدا کنيد.
- از کیسه ای که سوراخ آن تقریبا 3/0 سانتیمتر بزرگتر از استومای شما باشد استفاده کنید.
- کیسه‌های ته بسته: این نوع کیسه وقتی پر شود، دور انداخته می‌شود. کیسه ته بسته معمولاً برای کلستومی‌که مواد خروجی از این نوع کلستومی‌ها سفت هستند و نیازی به درناژ ندارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- فعالیت
- در روزهای ابتدایی پس از ترخیص از بیمارستان شما نیاز به استراحت خواهید داشت و پس از آن می‌توانید فعالیت خود را به تدریج شروع کنید.
- در 6-4هفته اول بعد از عمل از برداشتن اجسام سنگین خودداری کنید.
- از بلند کردن اجسام سنگین(بیشتر از 7 کیلوگرم( جهت جلوگیری از طولانی یا متورم شدن استومای خود اجتناب کنید.
- هر هفته خود را وزن کنید و و در صورتی که کاهش وزن در حدود 3-1 کیلوگرم در هفته داشتید به پزشک معالج مراجعه نمایید.
- فعالیت جنسی شما بعد از عمل می‌تواند مانند قبل از عمل وجود داشته باشد و وجود کلستومی‌اختلالی در فعالیت شما ایجاد نمی‌کند.
- شما می‌توانید فعالیت اجتماعی خودتان را همانند قبل از جراحی داشته باشید، برای اینکه احساس بدی نداشته باشید می‌توانید کیسه را با استفاده از لباسهای خود بپوشانید.
- نگهداری کیسه‌های کلستومی
- حداکثر مدت انبارداري کيسه‌هاي کلستومي سترگ از تاريخ توليد آنها 36 ماه مي باشد. اين کيسه‌ها بايستي در مکان خشک و در دماي معتدل نگهداري شوند. از نگهداري کيسه‌ها در محل بسيار گرم (40 درجه سانتيگراد به بالا) و بسيار سرد ( صفر درجه سانتيگراد و پائين تر ) خودداري کنید. در طول مدت نگهداري کيسه‌ها آنها را از بسته يا جعبه بيرون نياوريد تا از گرد و غبار و ساير آلودگي‌ها محفوظ بمانند.
