کنترل و مدیریت درد

یکی از مشکلاتی که ممکن است بسیاری از بیماران با آن روبرو باشند درد است. نقش بیمار در مدیریت و تسکین درد بسیار مهم است. درد جسمی بخشی از زندگی است. هر کدام از ما در بخش‌های مختلف زندگی درد را تجربه می‌کنیم. وجود درد همواره بد نیست و در بسیاری از موارد می‌تواند مفید باشد و نشان‌دهنده یک خطر و یا یک بیماری مخاطره‌آمیز (سکته قلبی) بوده و در واقع هشدار دهنده باشد تا افراد بتوانند از خطرهای جدی تر جلوگیری کنند. ولی یک نوع درد دیگر، درد هر روزه ناشی از التهاب مفاصل یا سردرد همیشگی و ضربان دار هیچ هدف مفیدی را تعقیب نمی‌کند. شما هم اکنون می دانید که یک اشکالی وجود دارد و برای رفع آن، دست به هر کاری می‌زنید. چنین دردهای سرسختی، می‌توانند بسیار شدید باشند.

همچنین تجربه درد در هر شخصی، مشابه دیگران نیست. دو نفر، که به شکل کاملاً یکسانی، دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند، ممکن است اساساً، سطوح متفاوتی از درد و ناراحتی را تجربه کنند و واکنش‌های کاملاً متفاوتی ارائه کنند. تحمل درد، در هر شخص، نتیجه عوامل مختلفی از جمله ساختار بیولوژیکی، روانی و فرهنگی است.

انواع درد

• درد حاد

این درد مدت کوتاهی طول می‌کشد و نشان‌دهنده یک مشکل جسمی است. شما، احتمالاً تا کنون با تجربه شخصی خود درد حاد را می شناسید. این نوع درد، اغلب با یک جراحت یا جراحی، همراهی دارد. وقتی که شما درد حادی داشته باشید، معمولاً محل آن را می توانید دقیقاً ، نشان دهید. درد ممکن است خفیف بوده یا از چند لحظه پیش شروع شده باشد. مثل درد حاصل از نیشگون گرفتن و یا ممکن است درد، شدید بوده و هفته‌ها یا ماه ها طول کشیده باشد، مثل درد حاصل از سوختگی، کشیدگی عضله یا شکستگی استخوان. مثال های درد حاد، شامل درد دندان ناشی از ایجاد حفره در آن، درد سوزشی آرنج در اثر خراشیدگی و گلو درد ایجاد شده در اثر برداشته شدن لوزه ها است.

وقتی که شما دچار درد حاد شدید، پزشک معمولاً علت را پیدا می کند و آن را درمان می کند. هدف از درمان، کنترل درد، در یک مدت کوتاه است تا بهبودی ایجاد شود. روش‌های کنترل درد، به بهترین شکل ممکن، در حال تکمیل شدن است. در مورد دردهای حاد، مثل درد ناشی از جراحی اخیر یا یک سانحه، اغلب، داروها می‌توانند تا زمان بهبود زخم، درد را کاهش دهند.

• درد مزمن

درد مزمن طولانی مدت‌تر است و می‌تواند نتیجه یک آسیب پیش رونده‌ باشد که بهبود نمی‌یابد. درد مزمن می‌تواند طیف وسیعی از حس‌ها و شدت‌ها را شامل شود. درد مزمن، ممکن است مبهم یا تیز، همراه با سوزش، یا حس سوختگی باشد. درد ممکن است پایدار بماند، یا ایجاد شده و سپس رفع شود، مثل سردرد که به طور ناگهانی و بدون هیچ هشداری، ایجاد می‌شود.

از آنجایی درد از منشأهای متفاوتی ایجاد می‌شود، روش‌هایی که برای مدیریت و یا کاهش آن استفاده می‌شود نیز در افراد مختلف متفاوت است. استفاده از داروها در کنترل برخی از دردهای ناشی از بیماری‌ مؤثر هستند. به عنوان مثال، برخی داروها به باز شدن رگ‌های خونی و مسیرهای هوایی کمک می‌کنند، برخی داروها به کاهش دردهای ناشی از التهابات کمک می‌کنند و از این طریق درد را کاهش می‌دهند.

برای بیماری‌های مزمن، استفاده از مسکن‌های مخدر مفید نیست. همچنین مسکن‌ها به مرور زمان کارآمدی خود را از دست می‌دهند و معمولاً اعتیاد آورند. از آنجایی که بیماری‌های مزمن، طولانی مدت هستند و درد همراه آن‌ها نیز طولانی مدت است، احتمال اعتیاد به دز بالای دارو نیز تا حد زیادی افزایش می‌یابد. علاوه بر این، مصرف اینگونه مسکن‌ها برای افراد مبتلا به اختلالات تنفسی خطرناک است چرا که این داروها سرعت تنفس را کاهش می‌دهند و موجب تشدید بیماری می‌شوند.

برای کنترل در دردهای پایدار – که عموماً به آن درد مزمن گفته می شود –  همیشه مصرف دارو، به تنهایی کافی نیست و ممکن است نیاز باشد با مشورت پزشک از سایر روش ها مانند ورزش، درمان های مکانیکال (مانند یخ، گرما و ماساژ) – تکنیک های آرام سازی مانند حمام، تغییرات رفتاری، طب مکمل (مانند طب سوزنی) روش‌های تهاجمی مانند تزریق عضلانی و تزریق نخاعی و تزریق از طریق پمپ‌های درد نیز کمک گرفته شود.

روش‌های مدیریت و درمان درد

وقتی از کنترل درد سخن به میان می آید، اولین نکته ای که مردم به آن فکر می‌کنند، استفاده از دارو است. این مطالب قابل درک است. داروها، شایع ترین روش درمان درد هستند. ولی این تنها روش نیست. گستره وسیعی از روش‌ها جهت رهایی یا کاهش شدت درد وجود دارد.

• داروها، از آسپرین تا نارکوتیک‌‌ها (مخدرها) متفاوت است.
• درمان های مکانیکال، مانند استفاده از یخ، گرما و ماساژ.
• درمان های تهاجمی، مانند انواع تزریقات یا جراحی.
• رفتار درمانی، که شامل ورزش و روش‌های کنترل استرس است.

اغلب برای کنترل بهتر درد و کاهش عوارض جانبی ناخواسته آن از ترکیبی از روش‌ها، جهت کنترل درد استفاده می‌شود. بهتر است در مورد نحوه  کنترل  درد  از پزشک و پرستار خود سوال کنید و نگرانی‌های خود را با  وی در میان بگذارید.

• دارو

به منظور کنترل درد، داروهای متعددی وجود دارند که برخی از این داروها بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک هم قابل دسترسی می‌باشند. هنگامی که داروها، طبق دستور پزشک مصرف شوند، معمولاً خطری ایجاد نمی‌کنند. ولی اگر میزان استفاده از برخی داروهای ضد درد، بیشتر از دستور پزشک یا برچسب دارو باشد، ممکن است باعث ایجاد عوارض شوند.

درمان‌های مکانیکال

به روش‌هایی که در آن برای رهایی از درد بر عضلات و بافت پیوندی آسیب دیده تمرکز می‌کنند، درمان‌های مکانیکال گفته می‌شود. این روش‌ها شامل سرمادرمانی، گرمادرمانی، ورزش، ماساژ و… می‌باشند.

• سرما

یخ، با بی حس کردن منطقه آسیب دیده، باعث کاهش درد می شود. یخ به بهترین شکل در از بین بردن اسپاسم (انقباض یا گرفتگی) عضله، تورم و درد مفاصل عمل می کند. وقتی که منطقه سرد شده، گرم شود خون بیشتری به منطقه آسیب دیده، هجوم می آورد و باعث تسریع در بهبودی می شود.

• ماساژ با یخ

برای انجام ماساژ با یخ، به آرامی یک قطعه یخ را به مدت 5 تا 7 دقیقه، روی منطقه آسیب دیده بمالید تا اندکی بی‌حسی در آن ایجاد شود.

مواظب تغییر رنگ پوست خود باشید. اگر متوجه شدید که پوست منطقه قرمزی خود را از دست داده است، بلافاصله انجام ماساژ را قطع کنید چرا که این علامت نشانه شروع بروز یخ‌زدگی است. اگر در پوست شما حین ماساژ با یخ، بی حسی زیادی ایجاد می شود درمان را قطع کنید.

• بسته‌های سرد

برای استفاده از یک بسته، یک حوله مرطوب را روی منطقه دردناک، بگذارید. سپس یک بسته سرد مثل یک کیسه کوچک حاوی ذرات کوچک یخ را روی آن قرار دهید و بعد برای ایجاد یک عایق، یک حوله خشک روی آن بگذارید. هر بار، بیشتر از بیست دقیقه، بسته سرد روی منطقه آسیب دیده قرار نگیرد. به طور منظم پوست خود را بررسی کنید تا رنگ قرمز زمینه خود را از دست نداده باشد، این علامت پیش زمینه ایجاد یخ زدگی است.

• گرما

گرما باعث افزایش جریان خون و مواد مغذی به عضلات دردناک و مفاصل، می شود.

• بسته های گرم

برای درمان درد با بسته های گرم، چند حوله را روی منطقه گرم قرار دهید. سپس یک بسته گرم را روی آن بگذارید و برای ایجاد یک عایق، روی آن را با چند حوله دیگر بپوشانید. با اضافه کردن یا برداشتن حوله ها، می توانید گرمای بین پوست و بسته گرم را تغییر دهید. هر 15 دقیقه پوست را بررسی کنید، اگر لکه های سفید و قرمز روی پوست مشاهده کردید، بلافاصله درمان را متوقف کنید تا از سوختگی پوست جلوگیری شود.

• بالشتک گرم کننده

برای درمان درد با یک بالشتک گرم کننده الکتریکی، ابتدا، یک حوله را روی منطقه دردناک قرار دهید. سپس بالشتک را روی آن بگذارید. در هر بار بیشتر از سی دقیقه از بالشتک گرم کننده، استفاده نکنید. به طور مرتب پوست خود را از نظر وجود لکه های قرمز و سفید بررسی کنید تا باعث داغ شدن بیش از حد منطقه دردناک نشوید.

• استحمام و وان گرم

استحمام 15 دقیقه ای با آب گرم می تواند به همان اندازه وان گرم، در ازبن بردن درد مفاصل و عضلات سودمند باشد. ازآب خیلی داغ پرهیز کنید. شما نمی خواهید خودتان را بسوزانید. در هر بار استفاده از وان گرم، هر بار بیشتر از سی دقیقه در وان نمانید.

• ورزش

اینکه ورزش باعث تشدید درد می شود یک تصور اشتباه و رایج است. در واقع ورزش اگر ممنوعیت نداشته باشد می تواند به کاهش درد کمک کند. حین یک فعالیت جسمی، بدن شما مواد شیمیایی در خون آزاد می‌کند که پیام های درد منتقله به مغز را مهار می کنند. همچنین این مواد شیمیایی می توانند باعث رفع اضطراب و افسردگی شوند. این وضعیت ها موجب می‌شوند که کنترل درد آسان تر باشد.

یک برنامه ورزشی منظم که شامل حرکات کششی، هوازی و قدرتی است به ایجاد تناسب در بدن شما و کنترل درد کمک می‌کند.

• ماساژ

ماساژ یکی از قدیمی ترین روش های درمان است که هنوز هم کاربرد دارد. این روش شامل استفاده از تکنیک‌های مهارتی است که به کمک آن، می تواند عضلات و بافت نرم خود راحرکت دهید.

یک متخصص ماساژ درمانی، ابتدا با  دست های خود، عضلات و بافت نرم را تحت فشار قرار می‌دهد. اگر چه گاهی اوقات، ممکن است که از ساعد، آرنج یا پای خود نیز استفاده کند.

ماساژ در حالی که نسبتاً ساده است، برای همه انواع درد مناسب نیست. به هیچ عنوان از ماساژ برای این موارد استفاده نکنید: مفاصل متورم، قرمز و حساس به درد، قسمت‌های عفونی بدن، قسمت هایی از بدن که رگ‌های ملتهب و یا لخته خون وجود دارد و قسمت‌های برآمده پوست.

• فیزیوتراپی

در اکثر بیمارستان ها و کلینیک‌ها، مرکز فیزیوتراپی وجود دارد. یک فیزیوتراپ، آموزش دیده است تا به کمک ورزش، تناسب جسمی را در شما ایجاد کند. او می‌تواند بر اساس موقعیت منطقه دردناک در شما، مناسب‌ترین ورزش را برای شما انتخاب کند و به شما نشان دهد که چگونه می‌توانید آن‌ها را به درستی انجام دهید.

درمان‌های تهاجمی

درمان‌های تهاجمی از یک تزریق ساده تا پیوند جراحی متفاوت هستند. در بعضی از انواع درد، موثرترین رویکرد آن است که به طور موضعی درد را در مجاور همان محل درد درمان کنیم. درمان های تهاجمی زمانی به عنوان یک گزینه انتخاب می شوند که با رویکردهای دارویی یا مکانیکال، نتایج رضایت بخشی به دست نیاورده باشید.

• تزریقات

تزریق، موثرترین روش در درمان دردهای عصبی، عضلانی یا مفصی است که به یک منطقه مشخص محدود باشد. تزریق ممکن است شامل یک داروی بی حس کننده برای کنترل درد، یک استروئید یا ترکیبی از هر دو باشد.

منافع حاصل از تزریق دارو به طور اولیه در منطقه دردناک ایجاد می شود و اثرات آن در سراسر بدن گسترش نمی یابد. این روش باعث کاهش ایجاد عوارض جانبی بالقوه دارو می شود. مضرات تزریق این است که در اکثر موارد اثرات گذرا است. علاوه بر آن در مورد اینکه شما هر چند وقت بتوانید تزریق انجام دهید نیز محدودیت وجود دارد که این محدودیت به محل تزریق و نوع داروی مورد استفاده بستگی دارد.

معمولاً تزریقات به معنی درمان کامل نیستند ولی به بعضی از افراد کمک می‌کنند تا دوره ابتدایی دردشدید یا یک بحران شدید درد را تحمل کنند.

• پمپ‌های درد

در بعضی از افرادی که دردهای شدیدی دارند که با روش های دیگر بهبودی نیافته‌اند، یک گزینه برای کنترل درد، پمپ‌های درد می باشد.

این ابزار کوچک به روش جراحی، در قسمت تحتانی شکم، جایگزین می شود، در این قسمت، دستگاه می‌تواند به طور پی در پی یک دارو را به داخل طناب نخاعی، تزریق کند. اغلب این دارو یک مخدر است و در بعضی موارد، دارو شامل ترکیبی از یک مخدر، شل کننده عضلانی و یک بی‌حس کننده موضعی است.

اغلب، پمپ‌های درد برای کنترل درد همراه با آسیب شدید عصبی یا در مرحله انتهایی یک بیماری مزمن مناسب هستند. اکثر افرادی که از پمپ های درد استفاده می‌کنند، همچنان درد را تجربه می‌کنند، ولی داروها می‌توانند آن قدر درد را کاهش دهند تا به یک حد قابل تحمل برسد.

توصیه‌ها:

• چگونگی سازگاری با درد مزمن، با روش زندگی و نگرش فرد رابطه جدی دارد. برای کنترل بهتر درد نگرشی مثبت به زندگی و حتی بیماری خود داشته باشید و با جلوگیری یا کاهش محرک های درد، شیوه زندگی خود را تغییر دهید تا در سازگاری با درد موفق تر باشید.
• در مورد نحوه کنترل  درد  از پزشک و پرستار خود سوال کنید. دغدغه ها و نگرانی های  خود را  با  پزشک و  پرستار خود در میان بگذارید. در مصرف داروها، همکاری کنید.
• اگر برای شما روش های غیر از دارو تجویز شده دستور آن ها را به دقت انجام دهید. بین زمان مصرف دارو تا زمان تأثیر دارو و تسکین درد یک فاصله زمانی وجود دارد که باید در این زمان درد را تحمل نموده تا دارو تأثیر خود را بگذارد. اين داروها معمولا بايد بعد از خوردن مقدارى غذا مصرف شود.
• در اغلب شرايط حاد، درناک ترين دردها در چند روز اول آرام مى گيرند. همانطورى كه پزشک به شما مى گويد هنگامى كه نياز شما به داروهاى قويتر كاهش يافت بايد تعداد و مقدار مصرف اين داروها را كاهش دهيد. مصرف داروهاى مسكن قوى را با دوز مناسب فقط تا وقتى كه به آن نياز داريد ادامه دهيد.
• معمولا اولين دوز مصرفى داروی مسکن را شما در بیمارستان دريافت كرده ايد و حدود ٤٨ ساعت بايد اين داروها را ادامه دهيد ولی اگر شما بعد از ٥ روز به داروهاى مسكن قوى نياز داشتيد یا اگر دردتان افزايش يافت به پزشک مراجعه كنيد. اگر بيمار شديد يا دل درد گرفتيد، مصرف داروها را متوقف كنيد و به پزشک خود مراجعه كنيد.
• مدت زمانى‌كه نياز داريد از داروهاى مسكن استفاده كنيد به شرايط و جراحت شما و خود شما به عنوان يك فرد بستگى دارد. بهترين راه براى مديريت درد، مصرف منظم داروها از ابتدا و كاهش مصرف آن به محض اينكه نياز فردى دارو كمتر مى شود.
• دارو را در هنگام شروع درد مصرف كنيد و تا شديد شدن درد صبر نكنيد و از دستور دارويي دارو پيروي كنيد.
• در صورت تداوم درد، به مراکز و کلینیک‌های کنترل درد مراجعه کنید.

با مشاهده علائم و نشانه‌های زیر که می‌تواند ناشی از مصرف دارو باشد به پزشک يا پرستار اطلاع بدهید:

• مشكل تنفسی و تنفس آهسته
• مشكل در دفع ادرار
• تهوع و استفراغ
• يبوست
• وز وز گوش
• راش پوستی (دانه های قرمز پوستی)
• خواب آلودگی زياد

بعضی از داروها می‌توانند باعث گيجی يا خواب آلودگی شوند. از انجام فعاليت‌هایی كه نيازمند هوشياری و دقت بالا هستند، خودداری كنيد.

بعضي از این داروها می‌توانند باعث ايجاد يبوست شوند در چنين مواقعی می‌توانيد طبق نظر پزشک يا پرستار از ملين استفاده كنيد.