مدیریت بیماری
مدیریت استرس
استرس (فشار روانی) و مدیریت آن:
استرس (فشار روانی) باعث افزایش ضربان قلب، فشارخون و انقباض ماهیچههای بدن میشود. مقدار کمی استرس برای بدن مفید است. استرس میتواند سبب تمرکز، توجه و یا قدرت یافتن بدن برای مواجهه با یک موقعیت خطرناک شود. همچنین میتواند سبب ایجاد انگیزه برای موفقیت و یا حتی تحریک خلاقیت شود. پس از آنکه عامل بروز استرس از بین رفت، ضربان قلب به حالت عادی باز میگردد و شما به زندگی عادی ادامه خواهید داد. اما در صورتی که عامل استرسزا برطرف نشود به سیستم ایمنی بدن آسیب میرساند و به دنبال آن انواع بیماریهای جسمی و روحی در فرد به وقوع میپیوندد.
علائم استرس عبارتند از:
- علائم شناختی: مشکلات حافظه، ناتوانی در تمرکز، قضاوت ضعیف، دیدگاه منفی نسبت به اکثر موارد، افکار مضطرب و نگرانی دائم.
- علائم احساسی: تغییر دائمی خلق و خو، بد خلقی، عدم توانایی استراحت، احساس ضعف، افسردگی و حس تنهایی و انزوا.
- علائم جسمی: درد، اسهال یا یبوست، تهوع، سرگیجه، درد در قفسه سینه، افزایش ضربان قلب، از دست دادن میل جنسی، سرماخوردگیهای مکرر
- علائم رفتاری: کم یا بیش از حد خوردن، کم یا بیش از حد خوابیدن، خود را از دیگران جدا کردن، به تعویق انداختن یا انجام ندادن مسئولیتها، استفاده از مواد مخدر و مشروبات الکلی برای آرام شدن و عادتهای رفتاری عصبی مانند خوردن ناخنها.
عوامل استرس
- عوامل استرسزا خارجی: تغییرات بزرگ در زندگی شامل، از دست دادن نزدیکان، طلاق، محیط محل کار یا مدرسه، مشکل در برقراری روابط، مشکلات مالی، بیش از حد مشغول بودن …
- عوامل استرسزا داخلی: نگرانی مزمن، بدبینی، تکرار همیشگی جملات و عبارات دارای بار منفی، انتظارات غیرواقعی، کمال گرایی، طرز تفکر خشک و غیر قابل انعطاف.
عوارض استرس
استرس به خصوص در طولانی مدت میتواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد.
- خستگی دائمی
- اختلالات خواب
- سندرم رودهی تحریک پذیر
- درد ناحیهی پشت و گردن
- سردرد و کمر درد
- از دست دادن حافظهی کوتاه مدت
- ناتوانی در تمرکز
- مشکلات جنسی
- بی اشتهایی
- مشکلات قلبی، دیابت و سایر موارد مرتبط
تأثیر استرس بر زندگی خود را اینگونه کاهش دهید:
- مراقبت کردن از خود:
- فعالیتهایی مانند ورزش و تغذیهی مناسب را در برنامه روزانه خود بگنجانید. رژیم غذایی سالم نیز نقش قابل توجهی در کاهش و کنترل استرس دارد. میوه و سبزی زیاد مصرف کنید، حتماً صبحانه بخورید. الکل مصرف نکنید، مصرف کافئین (چای و نوشابه) را کاهش دهید و سیگار نکشید.
- تا حد امکان سعی کنید از راههای ناسالم مقابله با استرس همچون: سیگار کشیدن و استفاده از تنباکو، مصرف خودسرانهی داروهای آرامش بخش، گوشهگیری و خواب بیش از حد بپرهیزید. چرا که استفاده از این راهکارها در بلند مدت منجر به وارد آمدن آسیبهای بیشتر میگردد.
- برای کنترل استرس شما میتوانید: یک کتاب خوب بخوانید، یک فیلم یا برنامه خندهدار تماشا کنید، موسیقی گوش دهید، یک حمام گرم و طولانی بگیرید، در طبیعت وقت بگذرانید.
- با انجام این امور علاوه بر محافظت از خود توانایی مراقبت از وابستگان خود را نیز مییابید.
- متمرکز کردن ذهن (مدیتیشن):
- جهت متمرکز نمودن ذهن 10 دقیقه در جایی بنشینید، چشمها را ببندید، ذهنتان را از مسائل مختلف پاک نمایید و بر تنفس خود تمرکز کنید.
- بیان احساسات و صحبت کردن با سایرین:
- یکی از راههای کاهش فشارهای روانی نوشتن هیجانات و احساسات است.
- به جای مخفی نمودن احساسات آنها را بیان کنید. اگر کسی یا چیزی باعث آزار شما شده است آن را به طرق مختلف بیان نمایید.
- صحبت با دوستان یا خانواده در خصوص مشکلاتی که منجر به ایجاد استرس (فشار روانی) گردیدهاند میتواند به شما در کنار آمدن با استرس (فشار روانی) ایجاد شده یاری کند.
- خندیدن و گریه کردن:
- آیا تاکنون توجه کردهاید که چقدر بعد از یک خنده خوب و یا گریستن احساس بهتری دارید؟ این خیالپردازی شما نیست. قاهقاه خندیدن و بلند گریستن قلب را تحریک و گردش خون را در بسیاری از سیستمهای بدن موقتاً تند و فشارخون را بهطور چشمگیری کاهش میدهد.
- خندیدن حالتهای روحی را بهبود میبخشد، خلاقیت را بالا میبرد، درد را کاهش و ایمنی بدن را افزایش میدهد.
- سعی کنید بیشتر بخندید. خندیدن منجر به کاهش استرس میشود. بهانههایی برای خندیدن پیدا کنید.
- یادگیری مهارت “نه” گفتن:
- انسانهاي تسليمپذير تمايل دارند با پذيرفتن مسئوليت كارهاي ديگران به خود فشارهای روحی بيهودهای را وارد كنند. این افراد به خاطر ترس از طرد شدن هميشه «بله» میگويند. بيش از حد تلاش میكنند تا رضايت ديگران را كسب كنند يا كوشش میكنند انتظارات و توقعات بيجای ديگران را برآورده سازند.
- یاد بگیرید که چگونه به درخواستهای دیگران که خارج از عهدهی شما است یا برای شما آزاردهنده است “نه” بگویید.
- شناسایی عوامل استرسزا و اولویت بندی کارها:
- سعی کنید در مورد شرایطی که باعث تنش در شما میشود اطلاعات کسب کنید. بیاطلاعی از موقعیت تنشزا استرس و اضطراب بیشتری را در افراد ایجاد میکند.
- کسب آگاهی و اطلاع از شرایط و مواردی که با آنها مواجه خواهید شد، سبب میشود کمتر دچار نگرانی و دلواپسی شوید.
- پس از شناسایی عامل استرسزا ارزش آن را بسنجید.
- پس از سنجش عوامل استرسزا آنها را اولویت بندی کنید.
- سعی کنید مسائل استرسزا را به تکههای کوچک و قابل مدیریت تقسیم کنید.
- آیا میتوانید شرایط را برای کاهش استرس منفی تغییر دهید یا باید رفتار و عکسالعملهای خود را در مقابل آن تغییر دهید؟
- یک برنامهی عملیاتی خوب میتواند شامل متوقف کردن سایر کارها و تمرکز بر مشکل اصلی، یا تعیین زمان مناسب برای اقدام باشد.
- هنگامی که خسته و خواب آلود هستید، خصوصاَ زمانی که نزدیک وقت خوابتان است از انجام کارهای سخت یا کارهای فکری خودداری کنید. بهتر است بعد از خوردن یک وعده غذای سنگین یا خوردن داروها نیز از انجام فعالیت فکری خودداری کنید.
- برای فکر کردن به مسائل نامطلوب و تنشزا زمان خاصی در نظر بگیرید و با تمام شدن آن زمان، قضیه آن استرس را به طور موقت در ذهنتان ببندید و فکر کردن در مورد آن را به زمان دیگری موکول کنید. بدین ترتیب ذهن شما یاد میگیرد در زمان های خاص به راحتی افکار تنشزا را کنار بگذارد.
- تغییر واکنشهای خود:
- تغییر واکنشها نیاز به تمرین و کنترل احساسات دارد.
- سعی کنید در برخورد با مسائل مختلف درگیر احساسات و عواطف تنشزا نشوید. در بسیاری از موارد احساساتی عمل کردن سبب تشدید مشکلات و پشیمانی از تصمیمی که گرفتهاید میشود. تصمیمگیری باید بر اساس منطق و اصول باشد.
- میتوانید به جای اینکه خشم خود را با فریاد نشان دهید با یک شوخی از شرایط تشنجزدایی کنید.
- اولین واکنشی که به ذهن شما میرسد، همیشه بهترین راهحل نیست. پس پیش از آن، به خود زمان دهید. باید بهترین واکنش را بیابید. بنابراین، از خود بپرسید: «از این واکنش چه چیزی حاصل میشود؟»
- به گزینههای مختلف بیندیشید. به یاد داشته باشید به ندرت پیش میآید که تنها یک عملکرد مناسب وجود داشته باشد.
- تغییر در نحوه تفکر:
- ارزیابیها، افکار و ایدههای افراد و موقعیتها، چیزهایی هستند که شرایط پراسترس را فراهم میکنند و خود افراد یا موقعیتها ذاتاً مشکلآفرین نیستند.
- برای مبارزه با منفیبافی، در وهله اول باید از آن بهخوبی آگاه شوید و سپس برای از بین بردن آن تمرین کنید و سرانجام افکارمنفی خود را با افکار مثبت جایگزین کنید.
- اگر شما بتوانید نگاه خود را به عوامل استرسزا، اندکی مثبتتر و روشنتر کنید، یقیناً خواهید توانست بر سطوح مختلف استرس، حتی بدون از بین بردن عوامل بالقوۀ آن چیره شوید.
- واکسیناسیون در برابر استرس:
- تکنیکی در مدیریت استرس است که در آن شخص بهطور خودآگاه میکوشد پیش از بروز استرس، خود را مهیای مواجهه با آن کند. این نظریه بیان میکند که با فایق آمدن بر ترسهای کوچکتر، شما مقاومت خود را نسبت به ترس بزرگتر افزایش میدهید و دستپاچه به نظر نمیرسید.
- به عنوان مثال به مدت 5 روز تمام وقايع، فعاليتها و موقعيتهايي را كه در آنها احساس فشار ميكنيد يادداشت نماييد. جزئيات اين يادداشت، بايد شامل موارد زير باشد: موقعيت، تاريخ و زمان-احساسات – شدت احساسات.
- اين يادداشت روزانه به شما كمك ميكند شرايط استرسزا را پيشبيني كنيد و بتوانيد آن را قبل از وقوع در ذهن خود مجسم كنيد. زماني كه اين تجسم در يك حالت آرامش صورت پذيرد رو به رو شدن با آن اتفاق در زندگی واقعی بسيار سادهتر و موفقيت آميزتر خواهد شد.
- تا آنجا كه میتوانيد اين تصوير ذهنی را با جزئيات بيشتري تجسم كنيد. به جاي اين كه فقط آن را تجسم كنيد سعی كنيد گفتگوهای آن صحنه را بشنويد و حس كنيد. تجسم كنيد كه با اين چالش با آرامش و اعتماد به نفس برخورد میكنيد.
- پذیرفتن وضعیت غیر قابل تغییر:
- به زندگی به عنوان رودخانهای روان نگاه کنید. اگر قبول کنید که تغییرات، جزیی طبیعی از زندگی است، شوکهای ناشی از آنها کمتر استرسزا میشود.
- نگرانی سازنده داشته باشید. زمان و انرژی خود را صرف نگرانی در مورد مسایلی نکنید که نمیتوانید آنها را تغییر دهید یا هیچوقت اتفاق نمیافتند. پذیرش چیزهایی که نمیتوانید آنها را تغییر دهید، یکی از چالش برانگیزترین جنبههای کنار آمدن با استرس است.
- گاهی اوقات تنها کاری که میتوانید بکنیدکنترل ناراحتی یا اندوهتان است.
- استفاده از حواس پنجگانه:
- از طریق بوییدن رایحهای خوش، گوش کردن به موسیقی مورد علاقهی خود، مشاهدهی مناظر زیبا میتوانید روی خودتان تمرکز کرده و آرامش پیدا کنید.
- دوری از موقعیتهای استرسزا:
- تاحد امکان از موقعیتهای استرسزا دوری کنید.
- از افرادی که به شما استرس وارد میکنند دوری کنید. اگر ضرورتی برای ارتباط این افراد وجود ندارد میتوانید رابطه خود را محدود کنید یا پایان دهید.
- اگر اخبار شما را مضطرب میکند تلویزیون را خاموش کنید، اگر ترافیک برای شما آزار دهنده است سعی کنید از سایر روشها کمک بگیرید (مثلاً تردد در ترافیک را با خرید اینترنتی کم کنید).
- تغییر در نگرش:
- به مشکلات خود با دید بهتری بنگرید. به جای خشگمین شدن و ناکامی از ناگواریها، آنچه را اتفاق میافتد ارزیابی کنید و از آن نکاتی بیاموزید.
- از اشتباهات خود نهراسید، طعنهها و گستاخی دیگران را نشانهی ضعف شخصیتی آنها بدانید نه خودتان و از تحقیر کردن خود با کلمات پرهیز کنید.
- از خوبیهای دیگران یاد کنید.
- سعی کنید از تفسیرهای ناآگاهانه در مورد مسائلی که از آن اطلاعی ندارید دوری کنید. برای مثال، اطلاعاتی که یک جواب آزمایش خون میدهد بسیار مهم است، ولی تفسیرهای ناصحیح و پیش بینی های غلط در این باره سبب ایجاد استرس و اضطراب شدید میشود. حقایق را آن گونه که هستند بپذیرد. سپس برای حل مشکل احتمالی راه چارهای بیندیشید.
- دعا کردن:
- دعا کنید و نماز بخوانید. ارتباط با خدا و دعا و شرکت در مراسم مذهبی یکی از بهترین روشهای برای مقابله با استرس و رسیدن به آرامش است.
- اجتماعی بودن:
- حلقهی دوستان خود را گسترش دهید و به دنبال کسانی باشید که ارزشها و علایقی مشابه شما دارند.
- زمانی را برای تفریح و شادی در نظر بگیرید.
- ساده سازی زندگی:
- استرس اغلب از تلاش برای برخورداری از یک زندگی خوب ناشی میشود، امروزه سبک زندگی اغلب افراد استرسزا و توأم با بیقراری است. بسیاری از افراد از خود میپرسند که آیا زندگی ارزش تحمل این همه استرس را دارد؟ این افراد کسانی هستند که در زندگی خود یک قدم به عقب برمیدارند و آن را سادهتر میکنند.
- به این سبک از زندگی «دندۀمعکوس» یا «سادهسازی داوطلبانه» میگویند.
- اسبابکشی از شهری بزرگ به شهری کوچکتر، رها کردن شغلی پردرآمد ولی استرسزا به خاطر چیزی که شما را خوشحال میکند و استقبال از دیگر تغییرات اینچنینی در سبک زندگی، نمونههایی از «دنده معکوس» به شمار میآیند.
- «دندۀ معکوس» مستلزم تغییراتی بنیادی در ارزشها و خودکاوی صادقانه مسائل ارزشمند در زندگی شما است.
- توقعات خود را متعادل کنید. هدف والایی انتخاب کنید اما نسبت به شرایط محیطی و انگیزههای خود واقعنگر باشید.
- عجله نکنید. قبل از هر اقدامی فکرکنید.
- سایر اقدامات:
- برای برگرداندن آرامش به زندگی خود با استفاده از تکنیکهای یاد شده به صورت جدی وارد عمل شوید. اغلب مردم حتی زمانی كه از شرايط استرسزا آگاه هستند، براي تغيير آن كاری نمیكنند. غالباً 72 درصد مردها تحت فشار روحي دائم هستند اما فقط تعداد كمی سعي در تغيير الگوی زندگی خود دارند. مهمترين نتيجه اين امر درخواست داروهای آرامبخش از پزشکان است.
- به یاد داشته باشید زمان گرانبها است. بیشتر مردم زمانی ارزش وقت خود را میدانند كه با بیماریهای لاعلاجی مواجه میشوند. سعی كنید كه برای هر روزخود ارزش قائل باشید. گذراندن زمان بدون زندگی شاد به معنای هدر رفتن استعدادهای بالقوۀ شما است.