مدیریت بیماری
اکسیژن درمانی
بسیاری از بیماران از بیماری‌های ریوی مثل برونشیت و آسم یا بیماری‌های قلبی رنج برده که استفاده از هوای مناسب برای آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین به دلیل افزایش آلودگی هوا نیاز به اکسیژن اهمیت زیادی پیدا کرده است اگر بیمار شما برای بهبود وضعیت تنفس در منزل و با نظر پزشک معالج نیاز به استفاده از اکسیژن دارد، شما می‌توانید اکسیژن را، از طریق کپسول‌های مخصوص حمل اکسیژن در اختیار بیمار قرار دهید.
اگر بیمار شما مشکل ریه دارد و تنفس وی به راحتی انجام نمی‌پذیرد، باید طبق دستور پزشک در منزل اکسیژن دریافت نماید.
اکسیژن به بیمار شما کمک می‌کند تا:
- بهتر نفس بکشد.
- احساس بهتری داشته باشد و راحت بخوابد.
- هوشیارتر گردد.
اکسیژن یک داروست. بنابراین لازم است میزان و نحوه استفاده از اکسیژن را مطابق با دستور پزشک برای بیمار انجام دهید. ممکن است پزشک لازم بداند که میزان اکسیژن خون بیمار را با استفاده از دستگاه پالس‌اکسیمتر اندازه‌گیری کند.
اکسیژن می‌تواند باعث خشکی زیادی در بینی شود، جهت جلوگیری از این عارضه می‌توان با وصل کردن ظرف آب، اکسیژن را مرطوب کرد.
نکات مهم در استفاده از اکسیژن
- لوله بینی و ماسک را دو بار در هفته با آب و صابون بشویید و خشک نمایید.
- حین دریافت اکسیژن، بیمار در دهان و بینی خود احساس خشکی خواهد کرد. بنابراین چند بار در روز دهان و بینی بیمار را با آب شستشو دهید. مکیدن آب‌نبات نیز می‌تواند برای پیشگیری از خشکی دهان کمک کننده باشد.
- اگر لوله پشت گوش بیمار قرار دارد مراقب باشید که زیر آن قرمز نشود و چندین بار در روز آن را از نظر قرمزی و زخم بررسی کنید. در صورت قرمز شدن زیر لوله جای آن را تغییر دهید.
- میزان اکسیژن و نحوه کار با کپسول اکسیژن را از پزشک و یا پرستار سؤال فرمایید.
- اگر عقربه وسیله مدرج تنظیم کننده فشار اکسیژن را باز کردید و عقربه زیر 5 لیتر را نشان داد یعنی میزان اکسیژن موجود در کپسول کافی نمی‌باشد، باید مجدداً کپسول اکسیژن پر شود و باید به سرعت آن را تعویض نمایید.
- علائم هشداردهنده کمبود اکسیژن را مرتباً چک نمایید.
- اگر علائم زیر را مشاهده کردید سریع به پزشک یا پرستار اطلاع دهید و یا بیمار را به اورژانس منتقل کنید
- اگر احساس کردید بیمار حالت عصبی دارد.
- اگر احساس کردید بیمار به سختی تنفس می‌کند.
- اگر لب‌ها و زیر ناخن‌های بیمار به رنگ آبی در آمد.
روش کار با انواع تجهیزات اکسیژن‌رسانی
کپسول اکسیژن
کپسول‌های اکسیژن نیز یکی از موارد رایج مورد استفاده برای تأمین اکسیژن و تنفس هوای سالم در بیماران است. در کپسول اکسیژن، گاز اکسیژن به صورت فشرده ذخیره و در مواقع مورد نیاز استفاده میشود. کپسول اکسیژن بر اساس حجم و وزن به دو دسته‌ی کپسول‌های اکسیژن همراه (پرتابل) و کپسول اکسیژن خانگی تقسیم می‌شوند.
کپسول اکسیژن خانگی
کپسول اکسیژن خانگی از حجم و وزن زیادی برخوردار است، بنابراین به راحتی نمی‌توان آن را جابجا کرد. این نوع کپسول برای افرادی مناسب است که نیاز به اکسیژن درمانی در منزل و در مدت زمان محدود دارند. این نوع کپسول در ظرفیت‌های 10 لیتری، 20 لیتری و 40 لیتری موجود است.
کپسول اکسیژن قابل حمل (پرتابل)
این نوع کپسول اکسیژن اندازه کوچکی داشته و قابل حمل برای استفاده در اماکن مختلف از جمله در خارج از منزل یا در طول سفر می‌باشد و برای کسانی مفید است که به طور مداوم باید اکسیژن خالص دریافت کنند. کپسول اکسیژن همراه در ظرفیت‌های 2 ، 5 / 2 لیتری و 5 لیتری و در دو جنس فولاد و آلومینیوم موجود است. نوع آلومینیومی این کپسول‌ها برای آن دسته از افرادی است که توانایی حمل وزن زیاد را ندارند بسیار مناسب است.
در قسمت بالای کپسول اکسیژن، وسیله‌ای مدرج جهت تنظیم میزان فشار اکسیژن وصل شده است. که تنظیم میزان فشار اکسیژن را به عهده دارد. ظرفی که در زیر وسیله مدرج تنظیم‌کننده فشار اکسیژن وصل شده است محتوی آب مقطر یا آب جوشیده سرد شده می‌باشد. که تا خط علامت‌گذاری شده باید در آن آب ریخته شود. این آب باعث مرطوب شدن اکسیژن می‌گردد، و از آسیب به بافت مخاط بینی و دهان بیمار جلوگیری می‌کند.
بیمار از طریق لوله‌ای که دو اتصال کوچک برای قرار گرفتن در سوراخ‌های بینی دارد و یا ماسک که بر روی دهان و بینی قرار می‌گیرد، اکسیژن مورد نیاز را دریافت می‌کند.
نکاتی که لازم است در استفاده از کپسول اکسیژن رعایت نمائید:
- در کنار کپسول اکسیژن الکل، اسپری، تینر، روغن، گازوئیل و بنزین قرار ندهید.
- از استفاده وسایلی مانند فندک، سیگار و ریش تراش در کنار کپسول اکسیژن جداً خودداری نمایید.
- مراقب باشید کپسول اکسیژن زمین نیفتد و احیاناً به آن ضربه وارد نشود.
- هر چند روز یک‌بار ظرف محتوی آب مقطر را با مواد ضدعفونی کننده و آب جرم‌گیری کنید.
- هرگز با دست‌های چرب و روغنی به کپسول اکسیژن دست نزنید.
- دمای اتاقی که کپسول اکسیژن در آن نگهداری میشود نباید بالا باشد و هرگز نباید کپسول اکسیژن را نزدیک وسایل حرارت‌زا مانند: بخاری، اجاق گاز و… قرار داد.
- برای اطلاع از نحوه استفاده از کپسول اکسیژن در منزل ابتدا از یک فرد آگاه راهنمایی بگیرید.
- هر روز صبح کپسول اکسیژن را بررسی کنید، همیشه حداقل برای 2 – 1 روز ذخیره اکسیژن در خانه داشته باشید.
- در موارد زیر پنجره‌ها را باز و با شرکت تأمین‌کننده اکسیژن تماس بگیرید:
الف) زمانی که کپسول خیلی زود خالی میشود.
ب) اگر کپسول اکسیژن صدای فش فش می‌کند.
- کپسول را در یک محیط با تهویه مناسب قرار دهید.
دستگاه اکسیژن‌ساز
یکی از تجهیزات ضروری برای بسیاری از بیماران دستگاه اکسیژن‌ساز است. اکسیژن‌ساز دستگاهی است که اکسیژن موجود در هوای محیط را متمرکز و تبدیل به اکسیژن غنی‌شده می‌کند و آن را با خلوص حدود 95 درصد ارائه می‌دهد .
دو نوع ثابت و قابل حمل از اکسیژن‌سازها وجود دارد. بیش‌تر اکسیژن سازهای خانگی از نوع ثابت و دارای چرخ بوده که امکان جابه‌جایی آن بین اتاق‌ها وجود دارد. همچنین بلند بودن لوله‌های اکسیژن آن‌ها اجازه تحرک به بیمار را خواهد داد. دستگاه اکسیژن‌ساز نسبت به کپسول اکسیژن، برای کسانی‌که به طور دائم نیاز به اکسیژن دارند جایگزینی کارآمدتر، مناسب‌تر، مقرون به صرفه‌تر بوده و دارای خطرات کم‌تری می‌باشد.
روش استفاده از دستگاه
- کابل برق دستگاه را به پریز بزنید و آن را روشن کنید. در صورت داشتن چراغ صحت جریان، منتظر بمانید تا چراغ دستگاه روشن شود.
- جریان هوای خروجی را تنظیم کنید. این جریان در دستگاه‌های مختلف از 0/5 لیتر در دقیقه تا مقدار حداکثر توان هر دستگاهی قابل تنظیم است.
- زمان کار دستگاه را مشخص کنید. معمولاً دو دکمه برای مشخص کردن زمان کار دستگاه وجود دارد که با زدن هر کدام می‌توان زمان کارکرد دستگاه را ده دقیقه کاهش یا افزایش داد .
- برای استفاده از مرطوب‌ساز، در مخزن مورد نظر آب مقطر تا میزان مشخص شده بریزید و در آن‌را به خوبی ببندید.
- خروجی اکسیژن را به مرطوب‌ساز و لوله بینی اکسیژن را به خروجی مرطوب‌ساز وصل کنید.
نکاتی که لازم است در استفاده از دستگاه اکسیژن رعایت نمائید:
- دستگاه را به سیم‌های فرعی وصل نکنید.
- فیلتر (صافی) دستگاه را حداقل دو بار در هفته تمیز کنید.
- اگر برق قطع شد، دستگاه را خاموش کنید و تا برگشت مجدد برق از یک کپسول یا تانک اکسیژن استفاده کنید.
- در موارد زیر دستگاه را خاموش و از کپسول اکسیژن استفاده کنید و با شرکت تأمین کننده اکسیژن تماس بگیرید:
الف) زمانی‌که کلید برق را فشار می‌دهید، زنگ اخبار روشن نمی‌شود.
ب) زمانی‌که حین استفاده چراغ برق دستگاه خاموش میشود و زنگ اخبار هنوز روشن است.
ج) زمانی‌که زنگ اخبار به صدا در می‌آید.
- هرگز اکسیژن‌ساز را روی سطوح نرم قرار ندهید.
- فقط کارشناس متخصص اجازه و توانایی باز کردن روکش بدنه را دارد، زیرا خطر شوک الکتریکی و برق گرفتگی وجود دارد.
- زمانی که دستگاه روشن است، کانال لوله بینی اکسیژن را روی مبل یا فرش رها نکنید. چون باعث اشتعال مواد آتش‌زا میشود.
- اکسیژن‌ساز را در مکان‌های بسته که جریان هوا وجود ندارد، قرار ندهید و آن را حداقل 30 سانتی‌متر از هر طرف از دیوار فاصله دهید.
- این دستگاه باید در شرایط آب هوایی عاری از غبار، آلودگی‌ها و گازهای سمی استفاده گردد.
- مراقب باشید روی دستگاه آب ریخته نشود.
- حتما در صورت عدم نیاز به دستگاه آن را خاموش و از پریز برق خارج نمایید.
- هرگز دستگاه را بدون فیلتر یا زمانی که فیلترها خیس هستند، راه‌اندازی نکنید. این‌گونه اعمال می‌تواند دستگاه اکسیژن‌ساز را خراب کند.
- از تمیز کردن دستگاه هنگامی‌که به برق متصل است، خودداری کنید.
- بعد از 6 ساعت کارکرد، ترجیحاً برای افزایش طول عمر دستگاه نیم ساعت به بیمار و دستگاه استراحت داده شود.
- از قرار دادن دستگاه در محیط مرطوب، مخصوصاً جریان مستقیم باد کولر جداً خودداری کنید.
- نزدیک کپسول اکسیژن نباید سیگار کشید، چراکه اکسیژن آتش‌های کم مانند سیگار را شعله ور می‌سازد. در اتاقی که اکسیژن نگهداری و یا استفاده میشود، حتماً تابلوی سیگار نکشید را جلو دید قرار دهید.
- کپسول اکسیژن را نزدیک بخاری، شومینه و بقیه وسایل گرمازا قرار ندهید؛ زیرا اکسیژن فشرده اگر زیاد گرما ببیند منفجر میشود.
- با توجه به این‌که اکسیژن باعث اشتعال میشود، کپسول اکسیژن را حداقل 1/5 متر از پریزها و وسایل برقی فاصله بدهید، همچنین پتوها و یا لحاف‌های برقی را نزدیک اکسیژن قرار ندهید.
- برای جلوگیری از تولید الکتریسیته ساکن از پتوها، ملافه‌ها و لباس‌های کتانی استفاده کنید. در نظر داشته باشید که نباید از لباس‌ها و یا ملافه‌های پلی‌استر یا نایلونی استفاده شود.
- حین استفاده از اکسیژن و تا 6 ساعت پس از آن نباید از مواد محافظ پوست که حاوی روغن یا الکل باشد و نیز گریس، روغن و مواد و فرآورده‌های نفتی همراه با اکسیژن استفاده شود؛ زیرا این مواد قابل اشتعال هستند و از طرفی اکسیژن تا 6 ساعت پس از استفاده، روی لباس باقی میماند.
- لوله اکسیژن را از زیر لباس، ملافه، اثاث، فرش و وسایل مشابه رد نکنید. لوله اکسیژن باید در در معرض دید باشد.
- کپسول اکسیژن را صاف روی زمین قرار دهید. دقت کنید که کپسول را نخوابانید و یا وارونه نکنید.
- زمانی‌که دیگر از اکسیژن استفاده نمی‌کنید، آن‌را ببندید. این کار از نشت و انتشار کپسول و اشتعال ناگهانی جلوگیری می‌کند.
- شماره تلفن شرکت برق منطقه، آتشنشانی، آمبولانس و محل یا شرکتی که کپسول اکسیژن را به شما تحویل می‌دهد یادداشت کرده و در محلی در دسترس مانند کنار تلفن بگذارید.
