عوامل مؤثر بر فشارخون

• سیستم عصبی

تحریک بخشی از سیستم عصبی بدن که باعث ایجاد احساساساتی مانند درد، تنش، اضطراب و ترس می‌شوند منجر به افزایش ضربان قلب، انقباض و مقاومت عروق خونی و در نتیجه افزایش فشارخون می‌شوند .

• حجم خون در گردش

در صورتی‌که حجم خون در اثر عواملی مانند خونریزی یا کم شدن مایعات بدن به دلیل اسهال یا تعریق شدید کاهش یابد، افت فشارخون اتفاق می‌افتد. از طرفی افزایش حجم مایعات بدن مثلاً در بیماری نارسایی قلبی باعث افزایش فشارخون می‌شود.

• داروها

برخی داروها بر فشارخون اثر می‌گذارند و باعث افزایش یا کاهش آن می‌شوند. برای مثال داروهای مدر (ادرار آور)، داروهای گشادکننده عروق و داروهای مخدر باعث کاهش فشارخون می‌شوند، اما داروهای منقبض‌کننده عروق و استفاده از مایعات وریدی فشارخون را افزایش می‌دهند.

• تغییرات روزانه

در طول شبانه روز به طور طبیعی تغییراتی در میزان فشارخون ایجاد می‌شود. به هنگام بیدار شدن و قبل از صبحانه فشارخون در پایین‌ترین میزان خود قرار دارد. هنگام بعد از ظهر میزان فشارخون حدود 10 – 5 میلیمتر جیوه افزایش یافته و سپس به تدریج طی خواب کاهش می‌یابد.

• جنس

پس از بلوغ، فشارخون مردان کمی بیش‌تر از زنان است.

• سن

با افزایش سن به دلیل تنگ شدن عروق خونی فشارخون افزایش می‌یابد.

• هورمون‌ها

هورمون‌های جنسی، هورمون‌های تیروئیدی و عصبی از جمله هورمون‌های تأثیرگذار بر فشارخون هستند که تغییرات آن‌ها باعث تغییر در میزان فشارخون می‌شود.

• رژیم غذایی

غذاهای پرچرب و پرنمک باعث افزایش فشارخون می‌شوند. افراد چاق و پرخور بیشتر از سایرین به فشارخون بالا مبتلا می‌شوند.

• استرس

ترس، خشم، اضطراب و درد مواردی هستند که منجر به افزایش فشارخون می‌شوند. به طور کلی استرس‌های روحی و جسمی سیستم عصبی را تحریک کرده، در نتیجه ضربان قلب افزایش می‌یابد، عروق خونی تنگ می‌شود و فشارخون افزایش می‌یابد.

• وضعیت بدن

معمولاً در حالت خوابیده و درازکش فشارخون بدن کم‌تر از سایر حالات است.

• سابقه خانوادگی

افرادی که دارای سابقه خانوادگی فشارخون بالا هستند، به طور جدی در خطر بروز این اختلال قرار دارند.

اندازه‌گیری فشارخون با استفاده از دستگاه فشارسنج انجام می‌شود. نحوه کار با فشارسنج در بخش “راهنمای کار با تجهیزات مراقبتی” بیان شده است.

فشارسنج پزشکی

اندازه‌گیری فشارخون با استفاده از دستگاه فشارسنج و گوشی پزشکی و از طریق لمس نبض بازویی انجام می‌شود. اما در مواقعی که به دلیل وجود پانسمان، گچ‌گرفتگی یا سایر مشکلات شرایط اندازه‌گیری فشارخون از طریق نبض بازویی وجود ندارد، اندازه‌گیری از طریق اندام‌های تحتانی یعنی ران یا بالای مچ پا انجام می‌شود.

نحوه استفاده از فشارسنج

مرحله ا

• قبل از استفاده بررسی کنیدکه بازوبند خالی از هوا باشد و پیچ دستگاه بسته باشد.
• ابتدا بازوبند را حدود  2/5 سانتی‌متر بالاتر از آرنج دور بازوی بیمار ببندید. به این صورت‌که مرکز بازوبند روی نبض بازویی قرار گیرد.
• با سه انگشت میانی محل نبض را لمس کنید.
• بازوبند را تا جایی که ضربان نبض زیر انگشتتان حس نشود، پمپ کنید و درجه دستگاه را در زمانی که نبض قطع شد به خاطر بسپارید. این درجه تخمینی فشارخون سیستولیک است .
• سپس هوای بازوبند را کاملاً تخلیه کنید و یک تا دو دقیقه به بیمار استراحت دهید.

مرحله 2

• قسمت دیافراگم گوشی را روی نبض بازویی قرار دهید و آن‌را گوش کنید.
• مجدداً بازوبند فشارسنج را به آرامی تا 30 میلیمتر جیوه بالاتر از جایی که در مرحله اول نبض ناپدید شد پمپ کنید .
• با نگاه کردن به درجه دستگاه، پیچ آن را به آهستگی (با سرعت 2 تا 3 میلیمتر جیوه در ثانیه) باز کنید تا هوای بازوبند تخلیه شود و برای شنیدن صدای سیستولیک و دیاستولیک تمرکز کنید.
• هنگامی‌که اولین صدا را شنیدید درجه دستگاه را به خاطر بسپارید. این فشارخون سیستولیک است.
• همچنان به خالی کردن هوای بازوبند ادامه دهید و در جایی که صدا قطع شد نیز درجه دستگاه را ثبت کنید. این فشارخون دیاستولیک است.
• دقت کنید که بقیه هوای داخل بازوبند را تخلیه کنید.

نکته: در صورتی‌که برای اولین بار است که فشارخون را اندازه می‌گیرید، بهتر است از روش دو مرحله‌ای زیر استفاده کنید.

یعنی در مرحله اول کاف تا ناپدید شدن نبض پمپ شود و در مرحله دوم با استفاده از گوشی تا 30 میلیمتر بالاتر از محل ناپدید شدن نبض پمپ کرده و به صدای سیستول و دیاستول گوش دهید. اما به مرور زمان می‌توانید در یک مرحله به این صورت که درجه دستگاه را تا 30 میلیمتر بالاتر از آخرین فشارخون سیستولیک که قبلاً اندازه گرفته‌اید، پمپ کنید .

نکاتی در استفاده از فشارسنج

– برای اندازه‌گیری فشارخون لازم است بازو هم‌سطح قلب قرار گیرد. بدین منظور وضعیت خوابیده یا نشسته به طوری که ساعد دست در سطح قلب، کف دست رو به بالا و دست تکیه‌گاه داشته باشد (مثلاً آرنج روی میز قرار گیرد) مناسب است.

– برای اولین بار بهتر است فشارخون هر دو دست را اندازه‌گیری نمایید.

– سپس در دفعات بعدی فشارخون را از بازویی که میزان بالاتری را نشان داده اندازه‌گیری کنید.

– اگر تفاوت فشارخون در دو بازو بیشتر از 10 میلیمتر جیوه است، به پزشک اطلاع دهید.

– اگر فشارخون را از طریق پاها اندازه‌گیری می‌کنید، در نظر داشته باشید که به طور طبیعی میزان فشارخون در پا بیشتر از دست است.

– بازوبند باید مناسب سن و سایز فرد باشد.

– از سالم بودن و تنظیم دستگاه اطمینان حاصل کنید.

– توجه کنید که مصرف قهوه و سیگار کشیدن و نیز انجام فعالیت بدنی به طور موقت فشارخون را افزایش می‌دهد. در صورتی که بیمار در 30 دقیقه اخیر از این مواد استفاده کرده است، حداقل 30 – 15 دقیقه بعد اندازه‌گیری فشارخون را انجام دهید .

– دقت کنید در صورتی که داروهای مصرفی بیمار باعث افزایش یا کاهش فشارخون می‌شوند، اندازه‌گیری فشارخون را قبل از مصرف این داروها انجام دهید.

– در حین گرفتن فشارخون اگر متوجه مورد غیر عادی شدید حالت چهره خود را تغییر ندهید و در صورت نیاز نتیجه را به بیمار اطلاع دهید. زیرا ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت وی شود.

– با یک بار بالا بودن فشارخون نمی‌توان نتیجه گرفت که فرد مبتلا به فشاری خون بالا است، هر چند در این صورت باید به بیمار لزوم رعایت رژیم غذایی را یادآوری شوید و مرتباً طی دو ماه فشارخون او را اندازه بگیرید.

عواملی که باعث افزایش کاذب فشارخون می‌شوند:

– قرار دادن پاها بر روی هم حین اندازه‌گیری فشارخون

– قرار گرفتن ساعد پایین‌تر از سطح قلب

– نبودن تکیه‌گاه برای ساعد

– اندازه‌گیری فشارخون از یک بازو دو مرتبه پشت سر هم (بدون رعایت 2 – 1 دقیقه استراحت)

– بستن بازوبند به صورت شل و نامنظم دور بازو

– اندازه‌گیری فشارخون بلافاصله پس از مصرف قهوه و سیگار کشیدن و یا انجام فعالیت بدنی

– بیش از حد آهسته باز کردن پیچ دستگاه (سرعت کم‌تر از 3 – 2 میلیمتر جیوه در ثانیه)

– باد کردن مجدد بازوبند هنگام گوش کردن

عواملی که باعث کاهش کاذب فشارخون می‌شوند:

– پهن بودن بیش از حد بازوبند

– قرار گرفتن ساعد بالاتر از سطح قلب

– محکم بستن بازوبند دور بازو

– باز کردن سریع پیچ دستگاه (سرعت بیشتر از 3 – 2 میلیمتر جیوه در ثانیه)