سیستوسل یا پرولاپس مثانه، افتادگی مثانه نیز نام دارد به معنی برجستگی یا افتای مثانه به واژن می‌باشد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که رباط هایی که مثانه را بالا نگه می‌دارند و نیز عضله بین واژن و مثانه کشیده و ضعیف می‌شود و باعث افتادگی مثانه به واژن می‌گردد.

زور زدن در هنگام زایمان طبیعی، یبوست مزمن، سرفه های مزمن و یا بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند به این عارضه منجر شود. پرولاپس مثانه ممکن است پس از یائسگی باعث مشکلاتی مانند کاهش میزان هورمون استروژن شود.

درمان غیر جراحی اغلب برای پرولاپس خفیف یا متوسط مؤثر است. اما در موارد شدیدتر، ممکن است برای حفظ ارگان‌های لگنی و واژن در موقعیت مناسب خود نیاز به جراحی باشد.

علائم و نشانه‌ها

در موارد خفیف پرولاپس مثانه، ممکن است متوجه هیچ گونه علامت یا نشانه‌ای نشوید. علائم و نشانه‌های پرولاپس عبارتند از:

• احساس پر بودن یا فشار بر روی لگن و واژن
• احساس ناراحتی محل هنگام فشار، سرفه کردن و یا بلند کردن اجسام سنگین
• احساس پر بودن مثانه بعد از ادرار کردن
• عفونت‌های مکرر مثانه
• درد یا نشت ادرار در طول مقاربت جنسی
• در موارد شدید وجود برآمدگی یا بیرون‌زدگی بافتی از دهانه واژن بیرون زده که ممکن است احساس کنید بر روی تخم مرغی نشسته‌اید.

علائم و نشانه‌ها اغلب پس از ایستادن برای مدت طولانی پدیدار می‌شود و ممکن است به هنگام دراز کشیدن از بین برود.

علل شایع

کف لگن از ماهیچه‌ها، رباط‌ها و بافت‌های پیوندی( همبند) تشکیل شده است که از مثانه و دیگر ارگان‌های لگنی محافظت می‌کند. ارتباط بین عضلات کف لگن و رباط‌ها با گذشت زمان تضعیف می‌گردد این ضعف می‌تاند در نتیجه‌ی آسیب دیدگی هنگام زامان طبیعی باشد. در این صورت مثانه به سمت پایین لغزش می‌کند و باعث تورم در واژن( پرولاپس قدامی) می‌شود.

علل احتمالی افتادگی مثانه( پرولاپس قدامی) عبارتند از:

• بارداری و زایمان طبیعی
• اضافه وزن یا چاق بودن
• بلند کردن مکرر اجسام سنگین
• زور زدن به هنگام اجابت مزاج
• سرفه مزمن یا برونشیت

عوامل تشدید کننده خطر

این عوامل ممکن است خطر ابتلا به افتادگی مثانه( پرولاپس قدامی) را افزایش می‌دهد:

• زایمان

خانم‌هایی که به طور طبیعی زایمان می‌کنند بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به مثانه قرار دارند.

• افزایش سن

با افزایش سن نیز خطر ابتلا به افتادگی مثانه افزایش می‌یابد( به ویژه بعد از یائسگی، هنگامی که تولید استروژن که منجر به تقویت عضلات کف لگن می‌شود، کاهش می‌یابد، خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد).

هیسترکتومی( خارج کردن رحم)

برداشتن رحم ممکن است باعث ضعف عضلات کف لگن گردد.

• ژنتیک

برخی از زنان با بافت پیوندی ضعیف‌تر به دنیا می‌آیند، آن‌ها بیش‌تر مستعد ابتلا به افتادگی مثانه( پرولاپس قدامی) هستند.

• چاقی

زنانی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به پرولاپس قدامی قرار دارند.

تشخیص

تشخیص افتادگی مثانه( پرولاپس قدامی) شامل موارد زیر می‌شود :

• معاینه لگنی

ممکن است بیمار در حالت ایستاده و یا دراز کشیده مورد معاینه قرار گیرد. در طول معاینه، پزشک به دنبال برآمدگی بافتی در داخل واژن که نشان دهنده پرولاپس احشاء لگنی است، می‌گردد. ممکن است هنگام معاینه از بیمار خواسته شود تا زور بزند تا مشخص شود که چقد بر درجه پرولاپس تأثیر می‌گذارد. برای بررسی قدرت عضلات کف لگن از بیمار خواسته می‌شود آن‌ها را منقبض کند، مانند زمانی‌که می‌خواهد جریان ادرار را متوقف کند.

• آزمایش مثانه و ادرار

اگر پرولاپس مثانه داشته باشید، ممکن است آزمایش مثانه انجام گیرد. همچنین یک آزمایش ادرار برای یررسی عفونت مثانه انجام می‌شود.

پیشگیری

برای کاهش خطر ابتلا به افتادگی مثانه( پرولاپس قدامی)، سعی کنید اقدامات خود مراقبتی زیر را انجام دهید:

• انجام ورزش کگل( ورزش مخصوص عضلات لگن)

انجام منظم این ورزش‌ها می‌تواند ماهیچه‌های کف لگن را تقویت کند.

• درمان و پیشگیری از یبوست

غذاهای پرفیبر می تواند کمک کننده باشد.

• اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین

هنگام بلند کردن اجسام سنگین، به جای کمر از پاهایتان استفاده کنید.

• درمان سرفه

سرفه مزمن یا برونشیت را درمان کنید و سیگار نکشید.

• جلوگیری از افزایش وزن

در صورت نیاز، با پزشک خود جهت تعیین وزن مناسب و دریافت راهکارهای کاهش وزن مشورت کنید.

درمان

درمان افتادگی مثانه ( پرولاپس قدامی) به شدت آن و بیماری‌های مرتبط مانند افتادگی( پرولاپس) رحم بستگی دارد.

معمولاً در موارد خفیف که هیچ علائم یا نشانه‌ای ندارد، نیازی به درمان نیست. اما در موارد شدید، اقدامات مراقبتی زیر باید صورت گیرد.

• تمرینات مرتبط با عضلات کف لگن

انجام مراقبت‌های ویژه مانند تمرینات کگل، به تقویت عضلات کف لگن کمک کرده و از وقوع افتادگی مثانه جلوگیری می‌کند. متخصصان فیزیوتراپی که در زمینه اختلالات کف لگن فعالیت می‌کنند، می‌توانند شما را در انجام صحیح تمرینات کگل راهنمایی کنند. تمرینات کگل به صورت انقباض روزانه عضلات کف لگن انجام می‌شود. این تمرینات نقش قابل توجهی در درمان افتادگی مثانه دارند.

• شیاف واژن

برخی از پزشکان از شیاف برای ثابت نگه داشتن مثانه در داخل واژن استفاده می‌کنند. شیاف از یک حلقه پلاستیکی و یا لاستیکی تشکیل شده است که در داخل واژن قرار داده می‌شود تا از فشارهای وارده به مثانه جلوگیری کرده و آن را در وضعیت ثابت نگه دارد.

• استروژن درمانی

زنان یائسه که از پرولاپس مثانه رنج می‌برند، از هورمون درمانی به کمک استروژن نتیجه می‌گیرند. پس از رسیدن به سن یائسگی سطح استروژن در بدن کاهش می‌یابد. استروژن به تقویت عضلات لگنی در اطراف واژن کمک می‌کند. هورمون درمانی به کمک استروژن که معمولاً در قالب استعمال یک کرم، قرص یا حلقه واژینال انجام می‌گیرد، به تقویت عضلات واژن کمک کرده و افتادگی مثانه را درمان می کند

اگر علائم افتادگی مثانه آزار دهنده باشند پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند.

اغلب جراحی از طریق واژن انجام می‌شود و شامل بالا کشیدن مثانه سر جای خود، از بین بردن بافت اضافی، و سفت کردن ماهیچه‌ها و رباط‌های کف لگن می‌شود. پزشک ممکن است نوع خاصی از پیوند بافت برای تقویت بافت‌های واژن و افزایش محافظت اگر بافت‌های واژن بسیار خطرناک به نظر برسند، انجام دهد.

اگر افتادگی رحمی مرتبط با افتادگی مثانه داشته باشید به احتمال زیاد پزشک علاوه بر ترمیم عضلات آسیب دیده کف لگن، رباط‌ها و بافت‌های دیگر، برداشتن رحم( هیسترکتومی) را توصیه می‌کند.

اگر قصد بارداری داشته باشید، پزشک عمل جراحی را تا بعد از به دنیا آمدن فرزند به تأخیر می‌اندازد.

کنارآمدن با بی‌اختیاری ادرار

اگر پرولاپس مثانه با بی‌اختیاری ادرار استرسی به همراه باشد، پزشک ممکن است یکی از روش‌های حمایت از مجرای خروجی مثانه( سوسپانسیون مجرای ادرار) و کاهش علائم بی‌اختیاری را توصیه کند.

اقدامات قبل از عمل

• شب قبل از عمل، شام سوپ (غذای سبک) میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
• ممکن است شب قبل از عمل شستشوی روده (انما) و شستشوی واژن جهت کاهش آلودگی حین عمل برای شما انجام شود.
• شب قبل از عمل استحمام کنید. در صورت داشتن آرایش و لاک ناخن آن را پاک کنید .
• موهای موضع عمل، قبل از عمل باید تراشیده شود. قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
• قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
• کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید .
• در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی ) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
• در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
• قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق می‌شود.
• بی حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
• در اتاق عمل به شما سوند ادراری وصل می‌شود.