1. بزرگ شدن رحم

در دوران بارداری همزمان با رشد جنین، رحم بزرگ می‌شود. در پایان سه ماهه اول بارداری رحم به اندازه‌ای بزرگ است که در معاینه لبه آن در پایین شکم لمس می‌شود. کم کم و در حدود هفته بیستم حاملگی رحم در حد ناف بالا می‌آید. در اواخر بارداری رحم تا زیر قفسه سینه بالا می‌رود و در ماه آخر به دلیل پایین آمدن جنین و آمادگی برای زایمان رحم اندکی پایین می‌آید.

2. افزایش وزن

افزایش وزن در بارداری به دلیل افزایش حجم خون، وجود جفت، رشد جنین، بزرگی پستان‌ها، بزرگی رحم و مایع داخل رحمی می‌باشد. در اوایل بارداری ممکن است وزن برخی از خانم‌ها به علت تهوع و استفراغ شدید، اضافه نشده و یا حتی کاهش هم داشته باشد که بعدها باید با تغذیه مناسب جبران شود. اما به طورکلی وزن اغلب خانم‌های باردار 10 تا 15 کیلوگرم افزایش پیدا می‌کند. این اضافه وزن در زنی که قبل از بارداری کمبود وزن داشته و در زنان با حاملگی چند قلو به 16 تا 18 کیلوگرم هم ممکن است افزایش یابد.

خداوند بزرگ شرایطی را در بدن مادر ایجاد می‌کند که بهترین شرایط برای پذیرش جنین ایجاد شود. در این جا این تغییرات که کاملا طبیعی می‌باشد توضیح داده می‌شود.

3. تغییرات پستان‌ها

در بارداری پستان‌ها به تدریج بزرگ و دردناک می‌شود. یک سینه بند مناسب و راحت می‌تواند مؤثر باشد.

در این دوران برآمدگی‌های کوچک روی نوک پستان برجسته‌تر می‌شود، هاله اطراف آن تیره رنگ شده و با رشد غدد شیری، پستان‌ها برای شیردهی آماده می‌شوند. از ماه پنجم به بعد ممکن است مایع زرد و شفافی از پستان ترشح شود که باید با آب ولرم نوک پستان‌ها شستشو شود.

4. تغییرات پوستی

در حاملگی خطوط تیره رنگی روی شکم، ترک‌هایی در پوست شکم و گاهی پستان‌ها و ران‌ها ظاهر می‌شود که طبیعی بوده و به دلایل تاثیرات هورمونی و کشیده شدن پوست در اثر بزرگ شدن شکم رخ می‌دهد.

همچنین بر روی صورت برخی خانم‌ها لکه‌های قهوه ای رنگ نامنظمی ظاهر می‌شود که به آن ماسک حاملگی می‌گویند و معمولاً بعد از زایمان ناپدید یا بسیار کم‌رنگ می‌شود.

5. تغییرات قلب و عروق

در بارداری تغییراتی مانند افزایش ضربان قلب و افزایش حجم خون ایجاد می‌شود. در نیمه دوم بارداری (هفته 20 بارداری به بعد) خوابیدن به پشت سبب می‌شود تا رحم روی رگ‌ها فشار وارد کرده و خونرسانی به جنین را کاهش دهد. به همین دلیل به مادران توصیه می‌شود به پهلو بخوابند، به خصوص پهلوی چپ، تا کم‌ترین فشار به عروق وارد شود.

در این قسمت با توصیه‌هایی مهم برآنیم که توضیح دهیم چگونه می‌توان عوارض احتمالی بارداری را به حداقل رساند:

1. تهوع همراه با استفراغ یا بدون آن

در حدود نیمی از زنان باردار در طی این دوران به تهوع و استفراغ مبتلا می‌شوند. این حالتی است که در هر زمانی از شبانه روز می‌تواند ایجاد شود ولی اکثرا صبح‌ها ایجاد می‌شود.

علت این ناراحتی مربوط به تغییرات هورمونی در بارداری و هیجان و اضطراب در ماه‌های اول بارداری است. این ناراحتی به خوبی بعد از هفته 14 بارداری رفع خواهد شد. ولی اگر بعد از هفته 14، احساس تهوع ادامه داشت به طوری که امکان خوردن هیچ نوع غذا یا حتی آشامیدن وجود نداشت، باید حتماً به پزشک یا ماما مراجعه شود.

بنابراین توصیه می‌شود:

• قبل از برخواستن از رختخواب تکه غذای خشک مانند نان برشته خشک، کلوچه و یا بیسکویت بخورید.
• در طول روز غذای با حجم کم و در دفعات بیشتر مصرف نمایید. مناسب‌ترین میان وعده، قطعات کوچک میوه، نان سوخاری با ماست چکیده یا چند عدد نخودچی می‌باشد.
• قبل از سیر شدن کامل، دست از غذا خوردن بکشید. مصرف زیاد غذا حالت تهوع را تشدید می‌کند.
• از مصرف غذاهای نفاخ، چرب و پر ادویه بپرهیزید.
• از مصرف غذاهای ولرم خودداری نمایید.
• هیچ‌گاه معده خود را خالی نگه ندارید.
• لباس‌ها را بدون کمربند استفاده کنید.
• استفاده از زنجبیل تازه در تهیه غذاها و یا پودر زنجبیل در چای برای رفع حالت تهوع در بارداری بسیار کمک کننده است.
• تا زمانی که به استفراغ دچار هستید، غذا نخورید.
• در صورت تهوع و یا استفراغ شدید و کاهش اشتها سریعا به ماما و پزشک مراجعه کنید.

2. تکرر ادرار

در اوایل بارداری تحت تاثیر هورمون‌ها از جمله پروژسترون و در اواخر بارداری تحت تاثیر فشار رحم و فشار سر جنین بر روی مثانه این حالت ایجاد می‌شود. گاه به علت ایجاد این وضعیت خواب شبانه نیز مختل می‌شود.

در صورتی که تکرر ادرار با سوزش و درد زیر شکم همراه باشد، ممکن است عفونت ادراری ایجاد شده باشد. پس حتما با پزشک و ماما مشورت شود.

توصیه می‌شود:

• از مصرف مایعات قبل از خواب خودداری کنید.
• از سر پا ایستادن به مدت طولانی خودداری کنید.
• هرگز ادرار خود را نگه ندارید، زیرا این کار باعث مشکلات شدید ادراری می‌شود.
• مصرف مایعات ادرارآور مانند چای را محدود کنید.

3. خستگی

مادران گرامی در طول دوران بارداری ممکن است احساس نمایید که در طول روز به شدت به خستگی دچار می‌شوید، به طوری که انجام کارهای معمولی روزانه برای آنان دشوار می‌گردد. نباید نگران بود زیرا این حالت معمولاً نشانگر بیماری نیست، بلکه روش طبیعی بدن برای درخواست استراحت است و معمولاً بعد از ماه 4 برطرف می‌شود. بنابراین استراحت کنید و خوب غذا بخورید.

در این زمینه توصیه می‌شود:

• موقع استراحت صاف نخوابید. با کمک بالش خدود 30 درجه سر و سینه خود را بالاتر از بقیه بدن خود قرار دهید.
• غذا را با حجم کم‌تر و در وعده‌های بیشتر بخورید و از پرخوری اجتناب نمایید.
• غذاهای دیر هضم، چرب و سرخ کرده را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• از تند خوردن غذا خودداری نموده و غذا را آهسته و خوب بجوید.
• بعد از خوردن غذا حداقل نیم ساعت دراز نکشید تا غذا برنگردد.
• از فشارهای شکمی مانند خم شدن، زور زدن و یا بلند کردن اشیاء با وزن بالا پرهیز نمایید. 1 مراقبت های دوران بارداری

4. سوزش سر دل و ترش کردن

یکی از شایع‌ترین شکایات مادران باردار، شوزش سردل یا ترش کردن است که معمولا در اثر بازگشت محتویات معده به مری به وجود می‌آید.

در بیشتر خانم‌های باردار این حالت خفیف است و در صورتی که با رعایت توصیه‌ها سوزش سردل ادامه داشت، بهتر است به ماما یا پزشک مراجعه نمایند.

در این زمینه توصیه می‌شود:

• موقع استراحت صاف نخوابید. با کمک بالش خدود 30 درجه سر و سینه خود را بالاتر از بقیه بدن خود قرار دهید.
• غذا را با حجم کم‌تر و در وعده‌های بیشتر بخورید و از پرخوری اجتناب نمایید.
• غذاهای دیر هضم، چرب و سرخ کرده را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• از تند خوردن غذا خودداری نموده و غذا را آهسته و خوب بجوید.
• بعد از خوردن غذا حداقل نیم ساعت دراز نکشید تا غذا برنگردد.
• از فشارهای شکمی مانند خم شدن، زور زدن و یا بلند کردن اشیاء با وزن بالا پرهیز نمایید.

5. یبوست

بسیاری از خانم‌ها که در حالت عادی اجابت مزاج طبیعی دارند، ممکن است به علت تغییرات هورمونی و کاهش حرکات روده و نیز کاهش فعالیت جسمی در دوره حاملگی به یبوست دچار شوند.

مصرف داروهای ملین در حاملگی توصیه نمی‌شود، بجز مواردی که ماما یا پزشک تجویز می‌کند.

بنابراین بهتر است:

• در طول روز حداقل 8 – 6 لیوان آب بنوشید.
• از میوه و سبزیجات تازه مثل کاهو، خیار، نخودسبز پخته و میوه های خشک مثل انجیر خشک، آلوی خیسانده و روغن زیتون همراه غذا استفاده کنید.
• عادت کنید در ساعات معینی از روز برای اجابت مزاج اقدام کنید.
• ورزش را ادامه دهید.

5. بواسیر

چنانچه یبوست درمان نشود می‌تواند به بواسیر منجر گردد. حاملگی ممکن است هم باعث ایجاد بواسیر و هم باعث تشدید بواسیری شود که قبلاً وجود داشته است.

برای پیشگیری و درمان بواسیر توصیه می گردد:

• سعی کنید با رعایت رژیم غذایی و تحرک کافی از یبوست جلوگیری نمایید.
• از نشستن‌های طولانی خودداری نمایید.
• در هنگام دفع از زور زدن پرهیز نمایید و در صورت ابتلا به یبوست مواد نرم کننده مدفوع مثل روغن زیتون، بیشتر مصرف کنید.
• در صورت ابتلا به بواسیر با نظر پزشک از پمادهای موضعی ضدبواسیر استفاده کنید.
• استفاده از کمپرس آب گرم و نشستن در لگن آب گرم به مدت 20 دقیقه و 6-4 نوبت در روز می‌تواند به کاهش و تسکین بواسیر کمک کند.
• از مصرف مواد غذایی زبر و خشن مانند دانه انار و سبوس پرهیز نمایید.

7. تنگی نفس

به علت بزرگ شدن رحم و افزایش فشار آن به قسمت پایین ریه‌ها و نیز اثرات هورمون‌های بارداری، ممکن است مختصری احساس تنگی نفس ایجاد شود این در حالی است که در ماه آخر بارداری زمانی که سر جنین در داخل لگن قرار می‌گیرد، تنفس راحت‌تر می‌شود.

توصیه‌های لازم برای بهبود وضعیت تنفس:

• از پرخوری اجتناب کنید.
• در صورت تنگی نفس چند بالش زیر سر و شانه‌ها بگذارید و به حالت نیمه نشسته قرار بگیرید.
• نگران نباشید این حالت با کمی استراحت بهبود خواهد یافت پس بر اضطراب و نگرانی خود غلبه کنید.

8. زیاد شدن ترشحات مهبل (واژن)

در طول بارداری ترشحات واژن افزایش می‌یابد که سفید رنگ یا بی‌رنگ غلیظ و بدون بو است. در صورت خارش، سوزش و یا بوی بد و زرد شدن و سبز شدن ترشحات به ماما یا پزشک مراجعه کنید، چون به منظور جلوگیری از انتقال این عفونت‌ها به کودک در زمان زایمان درمان آن‌ها الزامی است.

بنابراین سعی نمایید:

• لباس زیر نخی و گشاد بپوشید.
• شلوار جین و تنگ نپوشید.
• بعد از اجابت مزاج و ادرار کردن خودتان را از جلو به عقب خشک کنید.
• لباس زیر خود را هر روز تعویض کنید.
• لباس زیرتان را بعد از شستشو، زیر نور مستقیم آفتاب قرار دهید.

9. گرفتگی عضلات

این وضعیت ممکن است بر اثر نقصان گردش خون، کمبود نمک در رژیم غذایی، کاهش کلسیم خون و یا سایر ویتامین‌ها باشد و از نیمه دوم بارداری به علت بزرگی رحم و فشار بر روی اعصاب، گرفتگی پاها شایع است.

لذا بهتر است:

• از غذاهای حاوی کلسیم چون شیر و پنیر کم‌نمک استفاده کنید.
• از میوه‌ها و سبزیجات به منظور تامین ویتامین‌ها استفاده نمایید.
• حرکات ورزشی مناسب انجام دهید.
• به مدت طولانی نایستید.
• در حالت نشسته و خوابیده زیر پای خود بالش بگذارید.
• محل دچار گرفتگی را با ماساژ و گرم نگه داشتن حفاظت کنید.

10. کمر درد

در برخی خانم‌ها بزرگ شدن رحم باعث انحراف مهره‌های کمر به سمت جلو و ایجاد گودی در کمر و به دنبال آن درد پشت و کمر می‌شود.

توجه : در موارد کمر درد شدید حتما باید معاینه کامل توسط پزشک انجام گیرد.

در این مورد توصیه می گردد:

• به جای خم شدن در هنگام برداشتن اشیا از زمین، سرپا نشسته و آن شی را بردارید.
• کفش پاشنه کوتاه بپوشید.
• با مشورت ماما و پزشک خود از کمربند مخصوص حاملگی استفاده کنید.
• کمر و پشت خود را گرم نگه داشته و روی تشک سفت بخوابید.
• ماساژ ملایم پشت و کمر احساس خوبی ایجاد می‌کند.

11. واریس

این وضعیت ممکن است ارثی باشد و یا در بارداری به دلیل افزایش وزن بدن، سنگینی رحم و فشار آن به رگ‌های بزرگ در لگن و سیاهرگ‌های پشت ران و ساق پا، جریان خون مختل شده و خطر ابتلا به واریس افزایش می‌یابد. در این حالت عروق پا متورم و گاهی دردناک است.

برای کنترل واریس باید:

• از ایستادن به مدت طولانی بپرهیزید.
• در حالت نشسته روی صندلی پاها را روی هم نیندازید.
• شلوار و جوراب تنگ نپوشید.
• به اندازه کافی ما بین ایستادن طولانی، نشسته و استراحت کنید.
• در هنگام استراحت، پاها را بالاتر از سطح بدن نگه دارید (با کمک صندلی یا چند بالش).

• با مشورت پزشک یا ماما از جوراب‌های مخصوص استفاده کنید.
• ورزش کنید و وزن خود را کنترل کنید.
• در موارد واریس ناحیه تناسلی استفاده از کمربندهای مخصوص ولو، پدهای پهن و محکمی که در زیر لباس قرار می‌گیرد و استفاده از کمپرس سرد توصیه می‌شود.

12. درد کشاله ران

با بزرگ شدن رحم ممکن است خانم باردار، دردهای مهبلی را در کشاله ران احساس کند. اغلب این دردها با استراحت رفع می‌شود. در صورت تشدید درد یا تداوم درد باید به پزشک یا ماما مراجعه کنید.

13. بی‌خوابی

با افزایش ماه‌های حاملگی، بزرگ شدن شکم، حرکات جنین، درد پشت، کمر درد و تنگی نفس، خوابیدن ممکن است برای مادر مشکل شود. در ارتباط با این وضعیت زیاد نگران نباشید، زیرا مهم‌ترین چیز برای شما در این دوران آرامش است.

• به هیچ وجه از قرص خواب‌آور استفاده نکنید.
• قبل از خواب دوش آب گرم بگیرید.
• خوردن یک لیوان شیر گرم قبل از خواب بسیار آرامش‌بخش است.
• در هوای آزاد چند دقیقه قدم بزنید.
• روی پاهای خود کیسه آب گرم قرار دهید.
• قبل از خواب غذای سنگین نخورید.
• به پهلوی خود دراز کشیده و بالشی را جهت حمایت شکم در زیر شکم و بالش دیگری را بین زانوانتان قرار دهید.

14. خارش

از نیمه دوم بارداری به بعد به تدریج عضلات و پوست شکم کشیده می‌شود. در این حالت برخی از خانم‌ها از خارش پوست شکم و گاهی سایر نواحی بدن شکایت دارند.

خاراندن پوست سبب خارش بیشتر می‌شود، بنابراین بهتر است از این کار خودداری و در صورت شدید بودن خارش و یا ایجاد ضایعات پوستی در ناحیه خارش به پزشک یا ماما مراجعه نمایید.

بنابراین بهتر است:

• لباس گشاد و آزاد بپوشید.
• با آب ولرم دوش بگیرید.
• در محل خارش کم‌تر از صابون استفاده کنید.
• از محلول‌های نرم‌کننده استفاده کنید.
• پوست ناحیه شکم را با روغن بادام و زیتون چرب کنید.

15. احساس ضعف، گیجی و یا غش

این وضعیت در اوایل و اواخر بارداری بر اثر کمبود جریان خون به مغز به دنبال ایستادن به مدت طولانی و جمع شدن خون در اندام تحتانی پیش می‌آید (این وضعیت به کاهش فشار خون منجر می‌شود). عوامل دیگر، کاهش مقدار آهن خون و شل شدگی عروق خونی است.

توصیه می‌گردد:

• از اتاق‌های دلگیر خارج شوید و به محیط آرام و هوای باز بروید.
• حرکات ورزشی سبک داشته باشید.
• به طور ناگهانی وضعیت بدن را تغییر ندهید (مثلا از حالت نشسته به حالت ایستاده یا از حالت خوابیده به حالت نشسته).
• مکمل آهن تجویز شده توسط پزشک را به موقع مصرف کنید.
• از حمام‌های داغ و نشستن در هوای آلوده به دود سیگار خودداری کنید.
• هرگاه گیجی و غش همراه با اختلال بینایی بود، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

16. نفخ شکم

این حالت بر اثر بلعیدن هوا و شل شدن عضلات روده‌ای پیش می‌آید، گاه خوردن غذاهایی مثل (نخود، لوبیا، لپه، پیاز و غذاهای سرخ‌کردنی) نیز می‌تواند باعث نفخ شود. برای رفع این مشکل از تند خوردن غذاها، پرخوری و خوردن غذاهای نفاخ خودداری کنید.

17. سردرد

ممکن است در طی این دوران گاهگاهی دچار سردرد شوید، برای رفع این وضعیت از هیچ دارویی استفاده نکنید و به جای آن از استراحت، روش‌های شل سازی که در مباحث بعدی به شما آموزش داده می‌شود و در کلاس‌های آمادگی دوران بارداری هم توصیه می‌شود. از ماساژ ناحیه گیجگاهی، دوش‌های متناوب با آب گرم و سرد استفاده کنید (مراقب باشید سرما نخورید).

اگر سردردتان به طور مکرر و همراه با اختلال بینایی بود فورا به پزشک اطلاع دهید. شاید فشارخون شما بالا باشد.

18. خونریزی از لثه

این مشکل براثر پرخونی لثه‌ها در این دوران ایجاد می‌شود. البته گاه می‌تواند نشانه عفونت لثه (ژنژویت) باشد.

توصیه‌ها:

اگر هنگام مسواک زدن دچار خونریزی می‌شوید از مسواکی با سر کوچک و نرم استفاده کنید. برای رفع التهاب لثه‌ها در روز چند بار آب نمک رقیق غرغره کنید.

19. گرفتگی بینی

در طی بارداری ممکن است بینی شما به علت پرخونی به کرات دچار گرفتی شود. این حالت مخصوصا هنگام برخاستن از خواب ایجاد می‌شود. برای رفع این حالت از قطره بینی یا داروی سرماخوردگی استفاده نکنید. گاه استفاده از آب نمک رقیق و شستشوی بینی برای رفع این حالت موثر است. این وضعیت بعد از تولد کودک رفع خواهد شد.

20. خون دماغ

به علت افزایش حجم خون در بدن، عروق خونی از جمله عروق لایه‌های بینی نیز پر خون شده و در این حالت به راحتی بر اثر محکم گرفتن بینی مویرگ‌های ریز و پرخون پاره شده وخون دماغ ایجاد می‌شود.

بر این اساس هر زمان دچار خون دماغ شدید، مختصری به طرف جلو خم شده و با انگشتان فشار ملایمی را به قسمت برآمدگی بینی وارد کنید و یا با دست‌های خود سوراخ‌های بینی را به هم بفشارید تا جلوی جریان خون را ببندید.

گرم و سرد استفاده کنید (مراقب باشید سرما نخورید).

اگر سردردتان به طور مکرر و همراه با اختلال بینایی بود فورا به پزشک اطلاع دهید. شاید فشارخون شما بالا باشد.

21. احساس مورمور بر اثر خواب رفتگی دست‌ها

این وضعیت بر اثر فشار روی اعصاب و تاندون‌ها به دنبال افزایش مایعات بدن ایجاد می‌شود. برای رفع این مشکل دست‌های خود را بالای سر نگه داشته و انگشتان خود را باز و بسته کنید.

22. ورم قوزک‌های پا و انگشتان

ورم بر اثر افزایش مایعات در بدن و به خصوص در اندام تحتانی ایجاد می‌شود. در اواخر بارداری این حالت در اثر فشار رحم روی عروق خونی که مسئول برگرداندن خون از اندام تحتانی به طرف قلب هستند، ایجاد می‌شود.

در این دوران زنان متوجه می‌شوند که کفش‌هایشان تنگ‌تر شده و مچ پاها شروع به تورم می‌کند. طوری که گودی کنار پا ممکن است از بین برود. هر زمان متوجه چنین وضعیتی در پاهای خود شدید فورا به پزشک مراجعه کنید، زیرا ورم در دوران بارداری می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد مسمومیت بارداری باشد.

جهت رفع این حالت:

• از ایستادن به مدت طولانی خودداری کرده و در هنگام استراحت پاهای خود را بالاتر از قلبتان قرار دهید.
• کفش‌های مناسب وراحت بپوشید.
• از پوشیدن گن، جوراب وکفش‌های تنگ خود داری کنید.

23. ترشحات بیش از حد بزاق

در برخی از زنان، اغلب بعد از خوردن نشاسته، غدد بزاقی شروع به ترشح بیش از اندازه می‌کند که بهتر است به پزشک و مامای خود اطلاع دهید.

24. ویار

بعضی از خانم‌های باردار به مواد خاصی در اطراف خود حساس می‌شوند. مثلا از برخی بوها یا غذاها به شدت ناراحت می‌شوند، یا برعکس، به خوردن برخی مواد تمایل پیدا می‌کنند. ویار غذایی شدیدترین نوع ویار در حاملگی است. گاهی این تمایلات به شکل نامناسبی در خانم‌های باردار دیده می‌شود، مانند خوردن خاک، برفک یخچال و یا سایر مواد عجیب ومضر. لازم است ضمن خودداری از این کار با پزشک یا ماما مشورت کنید، زیرا ممکن است این حالت به علت کمبود مواد خاصی در بدن شما باشد.

به طور کلی در چه مواردی باید به ماما یا پزشک مراجعه شود؟

• استفراغ بیش از اندازه
• خونریزی مهبلی در طی زمانی که اولین عادت ماهانه عقب افتاده
• ایجاد هرگونه ضربه و آسیب
• دفع هر مایع روشن یا خونی از مهبل
• ورم پاها، انگشتان، قوزک پا و یا صورت
• تنگی نفس
• سرگیجه و سردرد مفرط
• ترشحات مهبلی سفید رنگ و یا بی‌رنگ، بیش از اندازه
• خارش و سوزش و ترشحات زرد، سبز و بدبو
• انقباضات شکمی
• تب، لرز و سوزش ادرار
• درد بالای شکم همراه با استفراغ و سردرد
• تاری دید و یا دو بینی

مراجعه به ماما یا پزشک

بارداری یک پدیده طبیعی است و هر زنی طبق شرایط بدن خود می‌تواند با آن کنار بیاید و این دوره را به سلامت طی کند. ما با انتقال اطلاعات لازم به مادران باردار تلاش می‌کنیم تا بتوانید با بارداری خود تطبیق بهتری داشته باشند و در صورت بروز ناراحتی و مشکلات خاص مراقبت‌های لازم را انجام دهند تا سلامت مادر وجنین در بالاترین حد تامین شود.

بعضی مسائل چنانچه در طول بارداری تشخیص داده نشود و یا دیر مشخص گردد، ممکن است عوارض جدی یا حتی دائمی برای مادر یا جنین ایجاد کند. پس به محض شک کردن به بارداری به پزشک یا ماما مراجعه شود.

بهتر است میزان مراجعه مادران باردار در طول دوران بارداری حداقل طی هشت مرتبه انجام پذیرد که زمان‌های مناسب در زیر ذکر گردیده است.

• مراقبت اول: در صورت مثبت شدن تست حاملی
• مراقبت دوم: 16 تا 20 هفته بارداری
• مراقبت سوم: 26 تا 30 هفته بارداری
• مراقبت چهارم: 31 تا 34 هفته بارداری
• مراقبت پنجم: 35 تا 37 هفته بارداری
• مراقبت ششم: هفته 38 بارداری
• مراقبت هفتم: هفته 39 بارداری
• مراقبت هشتم: هفته 40 بارداری

نکته‌ی مهم

• در صورت تعویق زمان قاعدگی به ماما یا پزشک مراجعه شود تا تست مورد نیاز تشخیص بارداری درخواست گردد.

در هر ویزیت ماما یا پزشک چه کاری انجام می‌دهد؟

در ویزیت اول درمانگر یک شرح کامل از مادر می‌گیرد و معاینه کاملی از بدن انجام می‌دهد. قد، وزن و فشار خون اندازه‌گیری می‌شود و آزمایش‌های مورد نیاز را درخواست می‌دهد. در ویزیت‌های بعدی بر طبق سن بارداری، صدای قلب جنین شنیده می‌شود. قد، وزن، فشارخون و کلا علایم حیاتی اندازه‌گیری می‌شود، درباره علائم و مشکلات بارداری در آن سن سوال می‌شود و آموزش‌های مورد نیاز در هر زمینه‌ای از بارداری ارائه می‌شود.بخش 1مراقبت های دوران بارداری

چه مراقبت‌های خاصی در بارداری باید انجام شود؟

مراقبت‌های مناسب کمک می‌کند که مادر و جنین بتوانند دوران حساس بارداری به سلامتی سپری نمایند و این مرحله بدون مشکل خاصی پایان پذیرد.

تغذیه مناسب

از آنجا که جنین به طور کامل و از طریق بند ناف به مادر وابسته است و همه مواد غذایی مورد نیازش از طریق جفت به او می رسد، بنابراین باید بهترین غذ اها را برای پذیرایی از این مهمان مصرف نمود.

غذای روزانه باید دارای همه گروه های غذایی باشد و بهتر است شامل سه وعده اصلی و دو تا سه میان وعده باشد.

1. نان و غلات

این گروه پر اهمیت ترین گروه است زیرا که انرژی بدن را برای تجربه ی زیبای مادر شدن فراهم می‌کند. باید روزانه 6 تا 11 سهم از این گروه استفاده شود. هر سهم از این گروه شامل 30 گرم می‌باشد. موادی مانند نان به خصوص نان سبوس دار، برنج، ماکارانی، جو، گندم، ذرت و انواع بیسکویت در این گروه جای دارند.

2. سبزی‌ها و میوه‌ها

مادر باید شاداب باشد وسبزی‌ها و میوه‌ها مسئول اصلی این شادابی‌اند. مادران باید بدانند که از میوه‌ها 2 تا 3 سهم و از سبزیجات 4 تا 5 سهم در روز بهره ببرند.

هر سهم میوه معمولا شامل یک عدد میوه متوسط چون پرتقال، موز، سیب، یک قاچ هندوانه یا خربزه، یک خوشه انگور، ده عدد گیلاس و … یا نصف لیوان آب میوه می‌باشد و هر سهم سبزیجات شامل نصف لیوان سبزی پخته یا یک لیوان سبزی خام یا سالاد فصل می‌باشد و شامل کاهو، هویج، گوجه فرنگی، سیب زمینی، جعفری می‌باشد.

میوه‌های تازه و میوه‌های خشک مانند توت خشک، کشمش و انجیر دارای آهن و ویتامین‌های مورد نیاز بدن هستند. یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن، ویتامین «ث» است. مصرف سبزیجات و میوه‌هایی چون گل کلم، پرتقال، توت فرنگی و سیب زمینی به صورت تازه و کاملا شسته شده، این ویتامین را برای بدن تامین می‌کند. اما در صورت پخته شدن، ویتامین «ث» در آن‌ها از بین می رود. در مورد سیب زمینی توجه شود که ابتدا شسته شده و با پوست پخته شود.

3. لبنیات

مصرف مواد لبنی، کلسیم بدن را تامین می‌کند. هم چنین جنین برای استخوان‌بندی و شکل‌گیری و استحکام دندان‌های آینده‌اش به این گروه غذایی بسیار نیاز دارد.

علاوه بر کلسیم این گروه مواد مفید دیگری چون ویتامین‌های «آ» و «ب» را برای مادر و جنین فراهم می‌کنند.

بنابراین بهتر است روزانه 3 تا 6 سهم لبنیات مصرف شود که هر سهم شامل 50 گرم پنیر، یا یک لیوان شیر یا یک لیوان دوغ نسبتا غلیظ یا 4/ 3 لیوان ماست می‌باشد.

توصیه ما این است که مصرف این سفیدهای پر ارزش هرگز و به هیچ دلیلی کنار گذاشته نشود.

4. گوشت و جانشین‌های آن

این گروه غذایی پروتئین و آهن، ویتامین ب 12 و روی را تامین می‌کند و جنین شما هم برای خون‌سازی، تکامل سیستم عصبی و رشد از مواد موجود در این گروه استفاده می‌کند.

این گروه شامل گوشت قرمز، مرغ، میگو، ماهی، تخم مرغ، انواع مغزها (گردو، بادام، پسته، فندق و …) و انواع حبوبات (عدس، لوبیا، نخود و…) می‌باشد.

میزان توصیه شده 2 تا 3 سهم در روز است که هر سهم شامل صد گرم از انواع گوشت پخته شده یا 2 عدد تخم مرغ یا نصف لیوان حبوبات پخته یا 4/1 لیوان انواع مغزها می‌باشد.

به منظور جلوگیری از سرایت بیماری‌های انگلی در مواقع تماس با گوشت خام، حتماً از دستکش استفاده شود وگوشت را به طور کامل پخته و بعد مصرف گردد.

نکته مهم

در دوران بارداری چون مصرف مواد غذایی به تنهایی افزایش نیاز مادر را به آهن و سایر مواد تامین نمی‌کند، مصرف اسیدفولیک از ابتدای بارداری و قرص آن آهن و مولتی‌ ویتامین از شروع ماه پنجم تا سه ماه بعد از زایمان توصیه می‌شود.

توصیه به پدران

مراقب رژیم غذایی همسرتان باشید و مطمئن شوید که او مواد غذایی متنوع و ضروری را میل کرده و داروهای تقویتی خود را استفاده می‌کند. همین پیگیری و همراهی شما موجب دلگرمی مادر شده و او را به تغذیه صحیح و مناسب تشویق خواهد کرد.

توصیه به مادران گرامی

• در دوران بارداری غذاهای چرب، شیرینی و مواد تحریک کننده مثل چای و قهوه را با احتیاط مصرف کنید.
• موادی چون عرقیات سنتی و داروهای گیاهی در مواقعی ممکن است خطر آفرین باشند مصرف هر مورد را با پزشک و مامای خود در میان بگذارید.
• غذای سالم بخورید و همچنین غذا را در دفعات زیادتر و با مقدار کم‌تر مصرف کنید.
• در روز 8 تا 10 لیوان آب و مایعات بنوشید.
• از مصرف غذاهای کنسرو شده خودداری کنید.
• از مصرف غذاهایی با مواد افزودنی زیاد که به مدت طولانی بسته‌بندی یا نگهداری می‌شوند بپرهیزید.

آیا در دوران بارداری روابط زناشویی باید قطع شود؟

جنین در درون رحم داخل دو کیسه به نام‌های آمنیون و کوریون قرار دارد که او را کاملاً از محیط بیرون جدا می‌کند. پس نزدیکی خطر و آسیبی به جنین نخواهد رساند. البته نکاتی وجود دارد که باید مورد توجه قرار داد:

تمایل جنسی در مراحل مختلف حاملگی تغییر می‌کند. به دلایل هورمونی گاهی احساس لذت بیش‌تر و گاهی تنفر از نزدیکی در طی بارداری ایجاد میگردد. نگران نباشید، با همسر خود در مورد تغییر احساسات صحبت کنید از او برای بهبود رابطه‌تان کمک بخواهید.

البته تمایل جنسی آقایان هم ممکن است تغییر کند. این احساسات متفاوت اغلب به علت ترس از آسیب زدن به جنین، اذیت کردن همسر یا تغییرات وضعیت جسمانی خانم باردار و موقعیت خاص او در این دوران است. لذا همسران باید به یکدیگر اطمینان دهند که این رابطه را تا زمانی که به مادر یا جنین آسیبی نرساند، ادامه خواهد یافت.

نزدیکی تا قبل از ماه آخر حاملگی مشروط بر اینکه راحتی مادر رعایت شده و وضعیت قرار گرفتن بدن او در حالتی باشد که به شکم فشار وارد نگردد، مانعی ندارد. در این دوران با توجه به شرایط خاص با پزشک و ماما مشورت شود.

توصیه‌ها

• وضعیتی برای مقاربت انتخاب شود که راحت تر باشد.
• در صورت خونریزی، لکه بینی یا درد هنگام مقاربت از نزدیکی خودداری گردد و مورد را به پزشک یا ماما مطرح شود.
• استفاده از کاندوم در بارداری فقط در مواردی که احتمال انتقال عفونت‌های ناحیه تناسلی وجود دارد، توصیه می‌شود.
• اگر در حاملگی قبلی سابقه سقط، خونریزی، پارگی کیسه آب و زایمان زودرس وجود داشته است، باید از نزدیکی در سه ماهه اول و سه ماهه آخرخودداری شود.
• اگر به هر دلیلی پزشک یا ماما اجازه مقاربت نداد، زوج رابطه گرم و صمیمی همراه با معاشقه خود را ادامه دهند تا بارداری موجب ضعیف شدن رابطه زناشویی آنان نگردد.
• پس از اجابت مزاج ناحیه تناسلی از جلو به عقب تمیز گردد.

در دوران بارداری از چه لباسی استفاده شود؟

بهتر است از لباس‌های راحت و گشاد استفاده گردد و در انتخاب‌های خود از رنگ‌های شاد و جذاب استفاده کنید.

به علت افزایش حجم پستان‌ها از سینه‌ بندهای مناسب استفاده کنید.

کفش مناسب تهیه کنید، کفش‌های بدون پاشنه یا پاشنه بلند (بیش از 5 سانتی متر) به دلیل افزایش انحنای کمر و بر هم زدن تعادل بدن توصیه نمی‌شوند.

شلوار و جوراب تنگ نپوشید تا خون‌رسانی در بدنتان به خوبی انجام گیرد.

شلوارهای بارداری شلوارهای متناسبی هستند که با بزرگ شدن شکم سایز آن‌ها تغییر می‌کند و جنین به راحتی و بدون اذیت می‌تواند بزرگ و بزرگ‌تر شود.

با افزایش سن بارداری از بستن کمربندهای چرمی به دور شکم خودداری کنید.

اجتناب از اعتیاد، مصرف سیگار و مواد مخدر و الکل

مصرف سیگار و دخانیات میتواند موجب زایمان زودرس، کم‌وزنی و حتی مرگ نوزاد شود. هم چنین مصرف الکل باعث تاخیر رشد، ناهنجاری‌های صورت و اختلال عصبی در جنین شود.

توصیه ما به مادرانی که شاید هنوز مصرف این مواد را در کنار نگذاشته‌اند این است که از همین لحظه به طور جدی از استعمال دخانیات، الکل و مواد مخدر خودداری نمایند.

بهداشت دهان و دندان دردوران بارداری

دهان را آینه تمام نمای بدن می‌دانند، پس سلامت دهان و دندان نقش موثری در سلامت بدن دارد. بهداشت دهان و دندان در بارداری بسیار مهم تلقی می‌شود. مادران باید در بارداری حداقل سه بار و بعد از زایمان هر شش ماه یکبار مورد معاینه دندانپزشکی قرار بگیرند.

علل اهمیت بهداشت دهان و دندان در بارداری

1. بیش‌تر مادران باردار علاقه‌ی زیادی به مصرف شیرینی و مواد قندی در فواصل بین غذاهای اصلی دارند که این امر زمینه را برای پوسیدگی دندان و لثه فراهم می‌کند.
2. گاهی اوقات مادران باردار دچار تهوع واستفراغ‌های مکرر می‌شوند. استفراغ حالت اسیدی دارد و احتمال ایجاد پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می‌دهد.
3. در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی، دهان حساس‌تر می‌شود که می‌تواند موجب بیماری لثه شود. با پیشرفت بارداری لثه‌ها متورم و پرخون می‌شوند و ممکن است خونریزی از لثه‌ها پیش آید. اگر خونریزی زیاد شد و بیش از چند روز ادامه یافت، لازم است با دندان پزشک مشورت گردد.
4. از آن جایی که رشد اولیه دندان‌های جنین بین ماه‌های دوم و سوم بارداری شکل می‌گیرد، لازم است که رژیم مادر به میزان کافی پروتئین، کلسیم و فسفر و ویتامین خصوصاً آ، ث، دی داشته باشد.

• در برخی از موارد لثه بین یک یا دو دندان تغییر حجم می‌دهد و جویدن را دچار مشکل می‌کند. گاهی این افزایش حجم لثه به صورت برجستگی ظاهر می‌شود که به آن تومور حاملگی (اپولیس) می‌گویند و برخورد غذا با این توده باعث ایجاد درد و یا خونریزی می‌گردد.

توصیه‌های ما به شما برای رعایت بهداشت دهان و دندان

براي جلوگيری از پوسيدگي دندان و بيماري لثه لازم است توصيه‌های زير را مورد توجه قرار دهید:

• قبل از باردارشدن با مراجعه به دندانپزشك، در صورت نياز دندان‌های پوسيده را ترميم نمايید.
• در صورت نیاز به درمان‌های دندانپزشكی ضروری، برنامه‌ریزی کنید تا در سه ماهه‌ی دوم بارداری انجام گيرد.
• پس از هر مرتبه استفراغ کردن دهان را به دقت بشويید.
• علاوه بر استفاده از مسواك و نخ دندان باید دندان‌ها و لثه‌ها را با آب نمك بسيار رقيق و ولرم شستشو دهید.
• در خصوص روش مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، نحوه صحیح مصرف مواد قندی، آشنایی با فلوراید و محصولات آن و نحوه‌ی تشکیل پلاک دندان و بیماری‌های آن اطلاعات لازم را از دندانپزشک خود کسب کنید.
• در دوران بارداری از مراجعه به رادیولوژی و عکسبرداری بدون مشورت با پزشک و دندانپزشک خودداری کنید.
• از مصرف خودسرانه دارو به خصوص داروهای گروه تتراسایکلین خودداری نمایید، زیرا مصرف این داروها موجب تغییر رنگ و بروز لکه‌های قهوه‌ای و یا زرد رنگ بر روی دندان‌های کودک می‌شود.
• در زمان بارداری، شیر و لبنیات بیش‌تری مصرف کنید و مواد قندی غیرضروری مانند تنقلات و انواع شکلات را تا حد امکان کم‌تر بخورید. در صورت مصرف، دقت داشته باشید تا به مدت طولانی در دهان نمانند و پس از مصرف دندان‌ها را با مسواک و نخ دندان تمیز کنید.

مسافرت و بارداری

اگر عوارض بارداری وجود ندارد، سفر کردن نه تنها مضر نیست بلکه روی روحیه‌ی مادر و همسر بسیار موثر خواهد بود. موردی که باید به آن توجه داشت این است که مقصد مسافرت دور از بیمارستان و یا مرکز بهداشت نباشد تا درصورت نیاز هر چه زودتر به آن‌ها مراجعه نمود.

• بهتر است از مسافرت‌های دور و غیرضروری در بارداری پرهیز شود و اگر مسافرت ضروری پیش آمد قبل از سفر با پزشک یا ماما مشورت شود.
• سوار شدن در مترو، قطار، هواپیما یا اتومبیل مانعی ندارد به شرط اینکه به مدت طولانی در یکجا ننشینید.
• مثلاً در مسافرت‌های طولانی با اتومبیل باید حداقل هر دو ساعت یکبار توقف نموده و ده دقیقه قدم زد.
• در اتومبیل از کمربند استفاده کنید وکمربند را در زیر شکم روی قسمت فوقانی ران‌های خود ببندید.
• هم‌چنین قسمت شانه‌ای کمربند باید بین پستان‌هایتان قرار گیرد تا به رحم آسیبی نرسد.
• در اواخر دوران حاملگی تا حد امکان از مسافرت‌های طولانی و هوایی خودداری کنید.

واکسیناسیون در بارداری

زنان باردار باید با مراجعه به مراکز بهداشتی یا ماما و پزشک خود تزریق به موقع واکسن توأم را انجام دهند تا نوزاد خود را علیه کزاز ایمن کنند.

حمام کردن

به مادران باردار توصیه می‌کنیم:

به دلیل تعریق زیاد در حاملگی یک روز در میان حمام نمایید و مطمئن باشید کودکتان از حمام رفتن شما بسیار لذت می‌برد. دمای آب را زیاد بالا نبرید، در حمام به مدت طولانی نمانید تا تنگی نفس نگیرید. در ماه‌های آخر به دلیل بزرگ شدن شکم و عدم تعادل از وان استفاده نکنید.

بهداشت روان خود را چگونه تامین کنید؟

اضطراب و هیجانات خانم باردار مستقیماً بر سلامت جنین تاثیر می‌گذارد بنابراین آرامش روانی مادر به خصوص نزدیک زمان زایمان اهمیت زیادی دارد.

ما در اینجا راهکارهایی ارائه می‌دهیم تا بتوانید به آرامش خود نزدیک شوید.

• همواره به یاد خدا باشید. زیرا یاد خدا موجب آرامش دل‌ها می‌گردد، شکر خدا را به جای آورید و از نماز، دعا و خواندن، قرآن بهره ببرید.
• با همسر خویش بیش از پیش رابطه عاطفی برقرار کنید، منتظر قدم‌های او نباشید خود نیز قدم بردارید با او بیش‌تر وقت بگذرانید درباره آینده فرزندتان و آرزوهایتان برای مهمان جدید حرف بزنید، با هم به تفریح بپردازید، کتاب‌های فرزندپروری را مطالعه نمایید.
• ساعاتی از روز را در سکوت وآرامش دراز کشیده، نفس عمیق بکشید و با کودک درونتان حرف بزنید، او را نوازش کنید و از او بخواهید در بارداری با شما همراه باشد و به او بگویید که چقدر دوستش دارید و انتظار در آغوش کشیدنش را می‌کشید.
• با دوستانتان به خصوص زنان باردار رابطه برقرار کنید.
• همانطور که در قبل گفتیم می‌توانید با شرکت در کلاس‌های آمادگی دوران بارداری به این امر دست پیدا کنید.
• تقویم و دفتر خاطراتی تهیه کنید و رویدادها و اتفاقات بارداری را در آن یادداشت کنید.

پدر عزیز

شما می‌توانید نقش مهمی در فراهم کردن محیطی آرام و دور از اضطراب برای همسرتان داشته باشید. بیش از پیش به او توجه کرده، برای همسرتان بیش‌تر وقت بگذارید و تا آنجا که می‌توانید نیازهای او را در این دوران مهم، فراهم آورید.

مصرف داروها و عکسبرداری پزشکی

بیش‌تر داروها می‌توانند از جفت عبور کرده بر جنین تاثیر بگذارند. از آن جا که بیش‌ترین اثرات سوء داروها و مواد مضر در 3 ماهه اول حاملگی است، در این مدت باید از مصرف داروها بدون تجویز پزشک وماما خودداری نمود. همچنین انجام هر نوع عکس‌برداری پزشکی نیز باید طبق تجویز پزشک انجام گیرد.

اسید فولیک

ماده‌ای است که مصرف آن به خصوص در 3ماهه اول بارداری برای تکامل سیستم عصبی جنین لازم است. اسیدفولیک در مواد غذایی مانند گل کلم، بادام زمینی، فندق واسفناج وجود دارد. مصرف قرص اسیدفولیک به صورت روزانه از سه ماه قبل از باردارشدن توصیه می‌شود. این موضوع به خصوص برای مادرانی که در بارداری قبلی خود فرزندی با اختلال سیستم عصبی به دنیا آورده‌اند یا از داروهای ضد تشنج استفاده نموده‌اند و یا سابقه بیماری دیابت وابسته به انسولین دارند، اهمیت بیش‌تری دارد.

البته نگران نباشید اگر از 3 ماه پیش از بارداری اسیدفولیک مصرف نکرده‌اید هرگز دیر نشده است، هر زمان که بارداری شما قطعی شد و به ماما یا پزشک مراجعه کردید، بلافاصله مصرف روزانه این دارو را شروع کنید و مصرف آن را تا پایان بارداری ادامه دهید.

در بارداری چه تعداد سونوگرافی مورد نیاز است؟

سونوگرافی با اهداف تشخیصی مفید است اما دفعات زیاد سونوگرافی در بارداری نه تنها سودمند و لازم نیست بلکه موجب خسارت و هدر رفتن وقت و هزینه خواهد شد.

از این رو طبق برنامه کشوری توصیه می‌شود سونوگرافی در دو زمان انجام شود. البته ماما وپزشک مراقب شما، این زمان‌ها را در طی مراقبت‌ها به شما یاد آوری خواهد کرد.

هدف از سونوگرافی در هفته‌های 16 تا 18 بارداری بررسی وضعیت جنین، محل جفت، اختلالات مادرزادی جنین، تعیین جنسیت و در هفته‌های 31 تا 34 بارداری بررسی سلامت جنین، وضعیت قرار گرفتن جنین، مایع اطراف جنین و بررسی وزن‌گیری جنین است.

با پیشرفت آزمایش‌های تشخیصی امروزه در اکثر کشورهای دنیا برای زنان باردار تست‌های بررسی ناهنجاری جنین انجام می‌شود. در کشور ما نیز در بعضی از آزمایشگاه‌های سطح کشور امکان انجام این تست‌ها وجود دارد و به همه زنان باردار توصیه می‌شود در هفته 11 تا 13 بارداری در صورت تمایل این تست‌ها را انجام دهند.

کار و فعالیت در بارداری چگونه باید باشد؟

کار روزانه و کار منزل نه تنها برای مادر باردار بی‌ضرر است بلکه مفید نیز هست.

مادر گرامی، اگر شما شاغل هستید و در بارداری خود با مشکلی روبه رو نیستید، می‌توانید تا شروع دردهای زایمانی به کار خود ادامه دهید.

مشاغل به سه گروه تقسیم می‌شود:

الف) مشاغل ایستا مانند آرایشگری، دندانپزشکی، فروشندگی و معلمی که روزانه بیش از 3 ساعت می‌ایستند.

ب) مشاغل فعال مانند پرستاری، بازاریابی و خدماتی که پیوسته در حال راه رفتن هستند.

ج) مشاغل بدون تحرک مانند ماشین‌نویسی، منشی‌گری، قالیبافی و خیاطی که کم‌تر از یک ساعت می‌ایستند.

برای خانم هایی که شغل ایستا دارند، احتمال زایمان زودرس بیش‌تر است.

توصیه‌هایی برای مادران شاغل

• از ایستادن یا نشستن طولانی مدت (بیش از 3ساعت) در یک وضعیت خودداری کنید. گاهی به طور متناوب راه بروید گاهی بنشینید و استراحت کنید و در هنگام نشستن روی صندلی، یک چهار پایه در زیر پای خود قرار دهید.
• در نشستن زیاده‌روی نکنید گاهی بلند شوید و چند قدم راه بروید وحرکات کششی در اندام‌های خود انجام دهید.
• نکات ایمنی را در مشاغلی که در معرض تشعشعات رادیواکتیو، اشعه ایکس و یا مواد شیمیایی هستند رعایت کنید.
• انجام کار سنگین که موجب افزایش ضربان قلب و عرق کردن زیاد می‌شود پرهیز نمایید و به حد کافی استراحت کنید.
• مسئله بارداری خود را با کارفرمایتان مطرح کنید و از حداکثر تسهیلات مرخصی و استراحت در حین کار بهره ببرید. در حال حاضر مادر شدن مهم‌ترین شغل شما محسوب می‌شود.
• در مشاغلی که به خم و راست شدن، ایستادن و راه رفتن به مدت طولانی نیاز دارند بهتر است بعد از ماه هفتم از کار دست کشید ولی کارهای دفتری و اداری را تا نزدیک زایمان می‌توان ادامه داد.

چه میزان استراحت مناسب است؟

• یک برنامه مشخص برای استراحت به خصوص اواخر بارداری تنظیم کنید.
• برای اینکه بهترین خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به جنین صورت گیرد بهترین وضعیت خوابیدن به پهلو است.
• برای تغییر وضعیت از یک پهلو به پهلوی دیگر یا بلند شدن باید نفس عمیق بکشید وحرکت را به آرامی انجام دهید.
• از آن جایی که در زایمان، انرژی زیادی مصرف خواهید کرد در هفته‌های آخر بارداری از انجام فعالیت‌های سنگین خانه (مانند تمیز کردن خانه و خانه‌تکانی) اجتناب کنید و وقت بیش‌تری برای خود و انجام تمرین‌ها اختصاص دهید.

آیا در بارداری می‌توان ورزش نمود؟

بله مادر عزیز ورزش سبک و فعالیت بدنی در دوران بارداری هم برای مادر و هم برای جنین بسیار مناسب و لذت بخش است، ضمن اینکه باعث حفظ تناسب اندام شده، در بهبود سلامت و وزن‌گیری جنین موثر خواهد بود و به مادر کمک خواهد کرد که از عهده بارداری و زایمان به خوبی برآید.

بهترین ورزش در بارداری پیاده‌روی در هوای آزاد است.

فواید ورزش برای مادر و جنین چیست؟

ورزش موجب تقویت عضلات کمر، زانوها، مفاصل ران وسایر قسمت‌های بدن که وظایف مهمی در زایمان دارند، خواهد شد و موجب وضع حمل آسان‌تر و سریع‌تر می‌شود.

راه رفتن باعث تقویت عضلات شکم شده و پیاده‌روی در ماه‌های آخر بارداری به نزول سر جنین در لگن کمک خواهد کرد. خواب راحت‌تر و طولانی‌تر خواهد شد.

فشارهای روحی را کم نموده، به مادر در مقابله با استرس یاری خواهد داد و احساس نشاط و شادابی ایجاد می‌کند.

بهترین زمان ورزش چه موقعی است؟

بهترین زمان شروع حرکات ورزشی برای خانم باردار، صبح است؛ چون او را برای انجام کارهای روزانه آماده خواهد کرد.

کلاس‌های آمادگی برای زایمان

در سال‌های اخیر به منظور بالا بردن آگاهی مادران باردار و ارائه اطلاعات صحیح وکافی در بارداری، کلاس‌هایی تحت عنوان آمادگی برای زایمان راه اندازی شده است که در اکثر شهرهای کشور و در مراکز خصوصی تحت عنوان مراکز خدمات و مشاوره‌ای مامایی و در مراکز دولتی مانند برخی از بیمارستان‌ها توسط ماماهایی که مدرک برگزاری این کلاس‌ها را دارند برگزار می‌شود.

ما به همه مادران باردار توصیه می‌کنیم در این کلاس‌ها شرکت کنید.

این کلاس‌ها از هفته بیستم بارداری شروع شده و تا پایان هفته سی و هفتم بارداری حداقل در هشت جلسه ادامه می‌یابد که نیمی از زمان جلسات به آموزش‌ها و پرسش و پاسخ اختصاص دارد و نیم دیگر آن شامل انجام ورزش‌ها، آموزش اصلاح وضعیت در بارداری، شیوه‌های صحیح تنفس و ماساژها و در کل با هدف آماده شدن مادر برای زایمان و اتمام سالم بارداری انجام می‌گردد.

شرکت در کلاس‌ها علاوه بر آگاهی شما موجب کاهش استرس، آشنایی با دیگر مادران باردار، یافتن پاسخ مناسب برای پرسش‌های زیاد شما در بارداری و فواید دیگر خواهد شد.

پیشگیری از بیماری‌های عفونی

برخی از عوامل عفونی مانند بعضی از ویروس‌ها و باکتری‌ها می‌توانند باعث ایجاد ناهنجاری در تشکیل اندام‌های جنین یا ایجاد بیماری‌هایی مانند سرخچه، توکسوپلاسموز، سیتومگالوویروس، سفلیس، تبخال، آبله‌مرغان، سرخک و … شوند.

بنابراین توصیه می‌گردد:

• در دوران بارداری از تماس با افراد مبتلا به این بیماری‌ها، رفت و آمد در اماکن عمومی، شلوغ و سر بسته و مکان‌هایی که احتمال آلودگی وجود دارد، خودداری کنید.
• قبل از بارداری واکسیناسیون خود را کامل کنید.
• در صورتی که در بارداری با افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی تماس داشته اید یا از قبل در مقابل آن ایمن نشده‌اید، باید با پزشک و ماما مشورت کنید.
• گوشت نیم پز و نپخته مصرف نکنید.
• از نگهداری گربه در منزل اجتناب کنید، زیرا تماس با مدفوع گربه می‌تواند بیماری توکسوپلاسموز را انتقال دهد.
• هنگام پاک کردن گوشت و سبزیجات خام، هرگز دست خود را به چشم یا دهانتان نزنید.
• پس از تماس با گوشت و سبزیجات خام، دست خود را با آب و صابون بشویید.
• تخم مرغ را به صورت پخته میل کنید و شیر را قبل از مصرفی به مدت کافی (حداقل 20 دقیقه) بجوشانید.

علایم خطر در بارداری

مادر عزیز، ما به شما اطمینان می دهیم که بیش‌تر بارداری‌ها به سلامت سپری می‌شود، ولی گاهی ممکن است خانم باردار به طور ناگهانی یا تدریجی به دلیل عفونت، فشارخون بالا و … به ناراحتی‌هایی دچار شود که بی‌توجهی، هم برای مادر و هم برای جنین خطر آفرین باشد.

در صورت مشاهده این علایم هرچه زودتر به پزشک یا ماما مراجعه کنید و منتظر مراجعه بعدی خود نباشید:

• خونریزی یا هرگونه لکه‌بینی به خصوص در 3 ماهه اول و سوم
• آبریزش و جریان ناگهانی مایعات از واژن
• سردرد مداوم
• مشکلات دید مثل تاری دید یا ضعف دید، دوبینی، دیدن نقاط نورانی
• سرگیجه
• افزایش فشارخون
• تنگی نفس
• تپش قلب
• تب و لرز
• ورم صورت و دست‌ها
• اضافه وزن ناگهانی (افزایش بیش از 1 کیلوگرم وزن در هفته)
• استفراغ‌های شدید ومداوم یا خونی
• درد زیر شکم یا درد مشابه درد قاعدگی یا درد پهلوها
• کاهش ناگهانی وزن
• زردی یا رنگ پریدگی
• ضایعات پوستی مانند ضایعات آبله مرغان، سرخجه
• سفتی ماندگار شکم
• خارش مهبل و التهاب یا ترشح بدبو، سوزش و خارش
• افتادن، سقوط، تصادف با اتومبیل یا هر حادثه‌ی دیگر
• درد یا سوزش ادرار یا کاهش میزان ادرار
• کاهش یا افزایش بسیار شدید و ناگهانی حرکات جنین

بررسی حرکات جنین چگونه و از چه زمانی آغاز می‌شود؟

مادر گرامی از هفته 28 حاملگی به بعد لگدها و یا چرخش‌های جنین را به طور روزانه شمارش کنید. این کار یکی از نشانه‌های سلامت جنین است پس حتما روزانه این کار را انجام داده و در صورت کاهش آن پزشک و ماما سریعا خبر دهید.

بهترین زمان نیم تا یک ساعت پس از خوردن غذا می‌باشد.

به این منظور، به پهلو چپ خود دراز کشیده و در یک ساعت حرکات جنین‌تان را بشمارید. شما باید 4 تا 5 حرکت را احساس کنید.

تمرینات حرکتی مناسب دوران بارداری

در این فصل تلاش گردیده شما را با نحوه ایستادن، حرکت کردن و انجام تمرینات حرکتی که در دوران بارداری باید مورد توجه قرار گیرد آشنا سازیم:

1. طرز صحيح ايستادن

همراه با افزايش تدريجی وزن در دوران بارداری، وضعيت و شكل كلی بدن تغيير می‌كند، به طوری كه مركز ثقل بدن به جلو حركت كرده، عضلات شكمی كشيده شده اغلب به گودی كمر همراه با انحنای شانه‌ها و افتادن سر به جلو منجر می‌گردد كه در نهايت می‌تواند موجب كمردرد شود.

شما می‌توانید با استفاده از یک آيينه‌ی تمام قد، تغییرات لگن خود را اصلاح كرده و سعی کنید در هنگام ايستادن وضعيت بدنتان را در حالت صحیح (مطابق تصویر زیر) نگه دارید. به این صورت كه راست بايستید، شكم و باسن را کمی سفت و منقبض کرده و صاف نگه دارید و به منظور پيشگيری از فشار به پاشنه و پنجه‌های پا از كفش‌های پاشنه متوسط يا پاشنه كوتاه استفاده كنید.

2. طرز صحيح نشستن

شما بايد یک صندلی راحت را برای نشستن انتخاب نمایید، به طوری كه هم پشت و هم شما را حمايت کند و در صورت لزوم و براي راحتی بيش‌تر یک بالش كوچك يا حوله تا شده‌اي را پشت مهره‌های كمری قراردهید. ارتفاع صندلي بايد به گونه‌ای باشد كه كف پاها روی زمین قرار گيرد يا یک چهارپايه يا بالش را زير پاها قرار دهید.

1. 
2. طرز صحيح درازكشيدن

از دراز كشيدن به پشت اجتناب كنید، زيرا خطر كاهش فشارخون در اين حالت وجود دارد. بنابراین، خوابیدن به پهلو همراه قراردادن سه يا چهار بالش در زير سر و شانه‌ها می‌تواند در پيشگيری از اين حالت به شما کمک کند. قراردادن یک بالش زير ران‌ها نيز براي كاهش فشار به پشت و زانوها سودمند است. درازكشيدن به پهلوها با قراردادن بالش‌هايی در زير قسمت فوقانی ساعد و زانو مناسب‌تر است.

همچنین برای بلند شدن از بستر، بهتر است ابتدا دو زانو را به موازات یکدیگر کمی به سمت شکم خم کنید، سپس به پهلو بگردید و با پایین آوردن همزمان پاها، اول با کمک دست و آرنج‌ها نشسته و بعد از چند دقیقه به آرامی برخیزید.

4. طرز صحيح انجام كارهای منزل

بهتر است كارهايی مثل اتوكشيدن، آماده كردن غذا، گردگيری و … را به جای ايستاده انجام دادن، در وضعيت نشسته انجام دهید. انجام كارها در ارتفاع مناسب با استفاده از یک چهارپايه بلند و محكم الزامی است. در هنگام بلندكردن اجسام یا اشیای سنگين، نشستن روی زانو و برداشتن اشیاء، نياز شما را به خم شدن برطرف کرده و در نتيجه از كمردردی كه اين وضعيت با خود به همراه دارد، پيشگيری خواهد نمود.

مرتب كردن بستر يا تميزكردن حمام يا حمام كردن كودك در وضعيت زانو زده از وارد آمدن فشار بر كمر شما جلوگيری می‌كند.

همچنين برای بلندشدن از بستر، بهتر است ابتدا دو زانو را به موازات یکديگر کمی به سمت شکم خم کنید، سپس به پهلو بگردید و با پايين آوردن همزمان پاها، اول با كمك دست و آرنج‌ها نشسته و بعد از چند دقيقه به آرامی برخيزید.

• بهتر است در هنگام خريد، از سبدهای چرخ‌دار استفاده كنید و درحالی که سبد را در كنار بدن خود نگه می‌دارید، تا آنجايی كه ممكن است ميزان مواد خريداری شده را به حداقل برسانید.
• براي سوارشدن به ماشين، ابتدا روی صندلی ماشين بنشينید و سپس پاها و زانوهای خود را در حالت تا شده به داخل ماشین وارد كنید. زمان پياده شدن نیز اول پاهای خود را در حالت تا شده از ماشین خارج نموده، سپس بلند شوید.
• توصیه می‌شود از هفته‌ی بیست و هشتم بارداری به بعد از رانندگی خودداری نمایید.

نرمش‌های بدنی مناسب بارداری

نرمش در بارداری براي تأمين اكسيژن مورد نياز جنين، جبران افزايش ضربان قلب و تعداد تنفس مادر باردار، بسيار سودمند است. همچنين به حفظ حالت و وضع بدن و تناسب اندام شما كمك ‌كرده و شما را براي زايمان از نظر جسمی و روحی آماده می‌كند. نرمش‌های دوران بارداری به دو دسته تقسيم می‌شوند: تنفسی و ماهيچه‌ای.

1. نرمش تنفسی

بهترين نرمش تنفسی اين است كه:

با چشمان بسته به راحتی بنشينيد و به تنفس خود گوش فرا دهيد، به خصوص بر بازدم تمركزكنيد، وقفه‌ی كوتاهی را كه قبل از جريان دم وجود دارد، تشخيص دهيد. به حركت دم در قفسه سينه توجه كنيد و از تعداد تنفس خود در حال استراحت آگاه شويد. چند تنفس عميق به بازگشت وريدی و اكسيژن‌رسانی مناسب به شما و فرزندتان كمك می‌نمايد.

تنفس صحیح

توسط بینی هوا را وارد دهان و ریه‌های خود کرده و سپس با دهان خود هوا را از طریق بازدم خارج کنید.

توصیه‌ها

براي انجام نرمش‌ها به توصیه‌های زیر توجه کنید:

• قبل از نرمش مثانه خود را تخلیه كنيد.
• لباس راحت بپوشيد.
• در هنگام نرمش از زيورآلات استفاده نكنيد.
• در هنگام نرمش یک ملحفه و بالش همراه داشته باشيد.
• با معده پر يا خالی نرمش نكنيد.
• بهترین تغذیه برای ورزش خوردن یک عدد موز می‌باشد.
• در حين نرمش، نفس خود را حبس نكنيد.
• از زور زدن در هنگام انجام حركات نرمشی خودداری کنيد.
• در صورتی که مشکلاتی در مهره‌های کمری یا گردنی خود دارید، قبل از انجام نرمش‌ها با پزشک مشورت کنید.
• حرکات کششی را به طور صحیح و در هر دو طرف انجام دهید و در صورتی که کشش تبدیل به درد شد، حرکت را قطع کنید.
• شرکت در کلاس‌های آمادگی زایمان که شامل همین ورزش‌ها در محیطی آرام همراه با چندین خانم باردار و مامای ماهر در مراکز مشاوره مامایی برگزار می‌گردد، توصیه می‌شود.

2. نرمش‌های ماهیچه‌ای

نرمش‌های ماهيچه‌اي سودمند برای شما، نرمش‌هایی است كه به نرم شدن و تقويت عضلات گردن، شانه و كمر، دست‌ها، عضلات سينه و پاها كمك می‌كند.

ورزش‌های مناسب دوران بارداری

الف. نرمش گردن

در حالت چهار زانو بنشینید و خيلي آرام سر را به طرف راست و سپس به طرف چپ حرکت دهید و در مرحله بعد گردن خود را پايين بياوريد تا چانه‌تان نزدیك سينه برسد و بعد بالا ببريد. اين تمرین را چند بار تكراركنيد. اين نرمش براي پيشگيری از درد گردن و تقويت عضلات گردن مؤثراست.

توجه کنید تنفس شما باید جاری باشد و از حبس هوا جلوگیری کنید، چون موجب درد در ناحیه گردن می‌شود.

ب. نرمش شانه‌ها و كمر

براي انجام اين نرمش در حين راه رفتن بدون اينكه عضلات بازو را منقبض كنيد، شانه‌ها را به طور متناوب به بالا، عقب و پايين چرخش دهيد و عضلات شانه و پشت كمر را در حالت راحتی قرار دهيد. اين حركت را 10 تا 20 بار براي هر دو شانه انجام دهيد و به مدت 6 ثانیه در هر حرکت باقی بمانید. اين نرمش براي تقويت عضلات شانه و پشت مفيد است.

ج. نرمش عضلات سينه

دست‌ها را به صورت کامل به طرفين بازكنيد و با هر دو دست دايره‌های بزرگی در هوا رسم كنيد. سپس دايره‌ها را به تدريج كوچك و كوچك‌تر نماييد. كمی استراحت کنيد و اين حركت را در جهت مخالف نیز انجام دهيد.

توجه: همه حرکات باید به آرامی و با تنفس جاری انجام شود.

روش ديگر اينكه پشت را كامل صاف کرده و دست‌ها را در پشت بدن به هم برسانيد و در اين وضعيت دوبار دم و بازدم شكمي انجام دهيد. تمرين را چند مرتبه تكرار كنيد.

د. نرمش اندام‌ها

در حالت ایستاده ابتدا پاها را به صورت کامل باز كنيد. پنجه‌های پا را به طرف جلو بگذاريد، دست راست را بكشيد و از بالاي سر عبوردهيد. كمر را به طرف سمت چپ خم كنيد و چند ثانيه نگه داريد.

سپس به حالت اوليه برگرديد و حركت را با دست چپ انجام دهید.

هم چنین می‌توانید در حالت نشسته بازوها را كشيده و در جلوی بدن قرار دهيد و بعد انگشتان را در هم قلاب كرده و كف دستان خود را همراه با دم به سمت بيرون كشيده و با بازدم به حالت طبيعی برگردانيد.

ه. نرمش پاها

به فاصله 40 سانتی‌متری رو به ديوار بايستيد. كف دست‌هايتان را در مقابل چشم‌هايتان به ديوار بگذاريد و سر خود را روی دستتان قراردهید، به گونه‌ای که زانوها و پشت صاف باشند. سپس زانوی پای چپ را خم كنید. حدود یک دقيقه در همین وضعیت بايستيد، سپس پاها را عوض کرده و اين كار را تكراركنيد. يا به پشت دراز بكشيد و پاها را به اندازه عرض شانه‌ها از هم بازكنيد و كف پا را روي زمين قراردهيد، به همراه دم عضلات باسن و پاها را منقبض كرده و از زمين كمی بلند كنيد. با حمايت دست‌ها در زير لگن، كشش در باسن به قسمت بيرون و جهت مخالف شانه ايجاد كنيد. سپس با بازدم عميق عضلات باسن را شل كرده و پشت را به آرامي به روي زمين قرار دهيد. اين نرمش به تقويت عضلات شكم و كمر و لگن، اصلاح قوس كمر ناشی از بارداری و كاهش كمردرد كمك می‌كند.

و. نرمش لگن

براي انجام نرمش كف لگن در حالي كه پاها را از هم باز كرده‌ايد، به پشت بخوابيد. عضلات كف لگن (عضلات دفع مدفوع وادرار) را به مدت 5 ثانيه به آرامی منقبض و بعد به آرامی منبسط كنيد. اين نرمش را 30 تا 80 بار در روز انجام دهيد. انجام صحیح این ورزش از افتادگی‌هایی که در طی بارداری ایجاد می‌شود جلوگیری می‌کند.

ورزش‌های مناسب دوران بارداری

مناسب‌ترين ورزش‌ها در بارداري پياده‌روي، شنا، ورزش كف لگن و يوگا مي‌باشد. اين ورزش‌ها براي هضم غذا، بهبود گردش‌خون و نگهداري شكل موزون بدن سودمند است.

الف. پیاده‌روی

بهترين ورزش در دوران بارداری پياده‌روی در هوای آزاد است. پياده‌روی بهتراست روزی 10 دقيقه، به آرامی، روی زمين خاكی يا زمين چمن، با كفش مناسب و لباس راحت انجام گيرد. در صورت بروز درد يا ناراحتی بايد اين ورزش را متوقف نمایید.

ب. شنا

شناكردن در دوران بارداری به شرط وجود مجموعه‌ای از شرایط لازم اشكالی ندارد، ولي در دو ماه آخر بارداری به علت احتمال انتقال عفونت، از شناكردن پرهيزكنید. بهتراست در استخر با آب ولرم به مدت 15 تا 30 دقيقه شنا کنید ولی باید از شيرجه زدن، کرال سینه و مسابقه احتراز کنید. به هر حال قبل از اقدام به این ورزش با پزشک و مامای خود مشورت کنید.

• بهترین شنا در بارداری کرال پشت می‌باشد.
• از سونا در بارداری اجتناب کنید.

ج. سایر ورزش‌ها

خانم‌هایی كه تصميم به بارداری دارند و نيز خانم‌های باردار نباید در تيم‌هاي ورزشی اسكی، پرش، دو استقامت و ورزش‌هايی كه دماي بدن را به 41 درجه سانتی‌گراد می‌رسانند، حضورداشته باشند. هم چنین كوهپيمايی، وزنه‌برداری، ورزش‌های قهرمانی به علت اثر ناباروری، كاهش وزن نوزاد، زايمان زودرس و طولانی ممنوع است.

در دوران بارداری باید از فعاليت فيزیكی شديد به دليل انتقال ذخاير خون به عضلات پا و كمبود خون در رحم خودداری نمود. همچنين خانم‌هایی كه دچار فشارخون بارداری، پارگی زودرس کیسه آب، سابقه‌ی زايمان زودرس، نارسايی دهانه‌ی رحم، تأخير رشد داخل رحمی جنين، نارسايی قلبی، بيماری‌های دريچه‌ای قلب هستند، نباید در دوران بارداری نرمش و ورزش انجام دهند. مادران دارای سابقه‌ی كم‌خونی، اختلالات تيروييد، ديابت كنترل نشده، حاملگی دوقلو، فشارخون قبل از بارداری و وزن بيش از حد، فقط با نظر پزشك يا ماما می‌توانند ورزش يا نرمش انجام دهند.

توصیه‌ها

1. در یک مكان آرام ورزش کنید.
2. قبل از ورزش، چند نفس عميق بكشيد.
3. در حين ورزش اگر دچار درد، گرفتگي عضلانی، تنگی نفس شديد و علائم شوك شديد، ورزش رامتوقف كنيد.
4. بر روی زمين مسطح ورزش كنيد.
5. همواره بالاتنه را راست و مستقيم نگه داريد.
6. در صورت نياز به كمك، به ديوار تکیه دهيد.
7. قبل از انجام حركات ورزشی، ابتدا كمی نرمش انجام دهيد تا بدنتان گرم شود، سپس به آرامی ورزش را شروع کرده و به نرمی ادامه دهيد.
8. حركات ورزشی را به طور منظم حداقل سه بار در هفته انجام دهيد.
9. در حين ورزش از اصابت ضربه به شكم پیشگيری كنيد.
10. در دوران بارداری با مشورت پزشک یا ماما از یک رژيم غذایی متعادل و کافی استفاده کنید.
11. در حين انجام حركات ورزشی براي پيشگيري از كم آبی بدن، مايعات زلال نظير آب يا شربت بنوشيد.
12. از سونا، حمام گرم و اتاق بخار اجتناب كنيد، زيرا ممكن است دمای بدن را بالا ببرد.
13. با مشاهده علائم زیر ورزش را قطع کرده و به سرعت به پزشک یا ماما مراجعه نمایید:

الف. خونريزی

ب. آبريزش

پ. انقباض پايدار رحمی

ت. افزايش كمردرد و درد لگنی

ث. درد غير قابل توجيه معده

ج. ورم ناگهانی مچ پا، دست‌ها و صورت

چ. ورم، درد و قرمزي ساق یکی پا (فلبيت)

ح. سرگيجه يا غش

خ. خستگي بيش از حد، طپش قلب آزاردهنده و غيرمعمول

د. درد قفسه‌ی سينه و تنگی نفس شديد

ذ. اختلال در وزن

ر. كاهش يا فقدان حركات جنين

توجه : در حین ورزش مراقب باشید دمای بدنتان زیاد بالا نروید.

14. در حین ورزش اگر ضربان قلب زیاد بالا برود به نحوی که مادر نتواند درست حرف بزند و بریده بریده سخن بگوید، ورزش باید قطع شود.

• دستگاه تولید مثل زنان
• بارداری چندقلویی
• ویار بارداری
• خارش دوران بارداری
• بیماری ناسازگاری Rh
• تست ژنتیک
• سونوگرافی بارداری
• مانیتورینگ جنین
• کاهش حرکات جنین
• کاهش درد زایمان
• زایمان طبیعی
• زایمان سزارین
• تغذیه با شیر مادر