مدیریت بیماری
اعمال جراحی کاهش وزن
جراحی‌های کاهش وزن، با کم کردن مقدارغذای مصرفی، کاهش میزان جذب موادغذایی و یا هر دو، باعث ایجاد تغییر در کار دستگاه گوارش شده و به کاهش وزن کمک می‌کنند. این اعمال جراحی زمانی انجام می‌گیرند که رعایت رژیم‌غذایی و انجام تمرینات ورزشی کارساز نباشند و یا زمانی که اضافه وزن، سلامت بیمار را به خطر انداخته باشد.
اعمال جراحی کاهش وزن انواع مختلفی دارند. جراحی بای‌پس معده) میان‌برزدن معده) یکی از رایج‌ترین انواع این جراحی‌ها می‌باشد. بسیاری از جراحان، جراحی بای‌پس معده را به دلیل مشکلات کمتری که نسبت به سایر جراحی‌ها دارد، ترجیح می‌دهند.
با این وجود، تمام اعمال جراحی کاهش وزن از جمله بای‌پس معده (میان‌بر زدن معده) می‌توانند خطرات جدی و مشکلات فراوانی به همراه داشته باشند. همچنین بیمار باید در رژیم‌غذایی خود تغییراتی دائمی ایجاد کند و به طور منظم ورزش کند تا اثرات مثبت این جراحی تا زمان بیشتری ادامه داشته باشند.
از جمله انواع این اعمال جراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جراحی بای‌پس معده (میان‌برزدن معده)
- انحراف صفرا و لوزالمعده
- حلقه‌گذاری یا بستن معده با لاپارسکوپی
- اسلیوگاسترکتومی
- و …
دلایل انجام
جراحی‌های کاهش وزن به بیمار کمک می‌کنند تا با کم کردن وزن اضافی، خود را از خطرات ومشکلات زیادی نجات دهند. از جمله این مشکلات عبارتند از:
- بیماری رفلاکس معده به مری (برگشت اسید معده به مری وترش کردن)
- بیماری قلبی
- فشارخون بالا
- آپنه خواب شدید (وقفه تنفسی در خواب)
- دیابت نوع 2 (مرض قند بزرگسالان)
- سکته مغزی
عوارض احتمالی
جراحی‌های کاهش وزن همچون همه‌ی اعمال جراحی نیز مشکلات احتمالی کوتاه‌مدت و بلندمدتی در پی دارند. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی شدید
- عفونت
- مشکلات ناشی از بی‌هوشی
- ایجاد لخته خون دررگ‌ها
- مشکلات تنفسی یا ریوی
- نشت مواد غذایی از دستگاه گوارش
مشکلات بلندمدت جراحی‌های کاهش وزن، به نوع جراحی بستگی دارند، اما به طور کلی این مشکلات عبارتند از:
- انسداد روده
- سندرم دامپینگ که باعث اسهال، حالت تهوع یا استفراغ می‌شود.
- سنگ‌های کیسه صفرا
- فتق
- قندخون پایین
- سوءتغذیه
- سوراخ شدن معده
- زخم معده
- استفراغ
آمادگی قبل از مداخله
پیش از عمل نیاز است که آزمایش‌ها و معاینات مختلفی انجام گیرد. همچنین قبل از عمل، طبق نظر پزشک باید از نوشیدن، آشامیدن و مصرف برخی داروها خودداری شود و صرف هرگونه دخانیات قطع شود.
روش انجام
جراحی‌های کاهش وزن، در بیمارستان انجام می‌گیرند. تمام این جراحی‌ها با بی‌هوشی عمومی انجام می‌شوند و این بدین معناست که فرد در طی عمل کاملاً بی‌هوش است.
در بعضی از این جراحی‌ها روی شکم یک برش زده می‌شود (جراحی باز). اما امروزه، بیشتر انواع جراحی‌های کاهش وزن، به صورت لاپاروسکوپی انجام می‌شوند. لاپارسکوپ یک ابزار کوچک و لوله‌ای شکل است که دوربینی به نوک آن متصل می‌شود. لاپاروسکوپ وابزارهای جراحی از طریق سوراخ‌های کوچکی، وارد شکم می شود. دوربین کوچکی که در نوک لاپاروسکوپ قرار دارد به جراح اجازه می‌دهد تا بدون ایجاد برش‌های بزرگ روی شکم، جراحی را انجام دهد. جراحی لاپاروسکوپی نسبت به سایر روش‌ها، دوره بهبودی کوتاه‌تر و سریع‌تری دارد اما برای همه افراد مناسب نیست.
جراحی معمولاً چندین ساعت طول می‌کشد. بیمار پس از عمل به اتاق بهبودی (ریکاوری) منتقل می‌شود و توسط تیم مراقبت کاملاً تحت کنترل قرارمی‌گیرد. پس از جراحی، احتمالاً بیمار بین ۳ تا ۵ روز در بیمارستان بستری می‌ماند.
انواع جراحی‌های کاهش وزن عبارتند از:
- جراحی میان‌برزدن معده (بای‌پس معده): این روش جراحی یکی از رایج‌ترین روش‌های جراحی کاهش وزن به حساب می‌آید. این جراحی به طور معمول غیرقابل برگشت است و با کاهش میزان غذای مصرفی در هر وعده و کاهش جذب مواد مغذی در بدن همراه است. جراح در قسمت بالای معده برشی می‌زند و آن را از بقیه معده جدا می‌کند. کیسه حاصل تقریباً به اندازه یک گردو است و فقط می‌تواند حدود ۲۸ گرم مواد غذایی را در خود نگه دارد. درحالت معمول، معده طبیعی می‌تواند حدود ۳ پیمانه غذا را در خود نگه دارد. جراح سپس روده کوچک را بریده و بخشی از آن را مستقیماً به این کیسه وصل می‌کند. درنهایت مواد غذایی پس از عبور از مری به درون این کیسه و سپس مستقیماً به روده کوچک می‌روند.
- عمل جراحی انحراف صفرا و لوزالمعده: در این روش، قسمت بزرگی از معده (نیمه انتهایی معده) برداشته می‌شود اما دریچه‌ای که مواد غذایی را به روده کوچک (دریچه پیلور) منتقل می‌کند، باقی می‌ماند. سپس قسمت انتهایی روده کوچک به دوازدهه (اثنیعشر) متصل می‌شود و دوازدهه به معده وصل می‌گردد. درواقع در این عمل جراحی بخش وسیعی از روده کوچک (روده باریک) که درعمل جذب مواد غذایی مؤثر است، برداشته می‌شود. این روش جراحی به طور کلی برای افراد فوق چاق که دارای شاخص توده بدنی (بی.ام.آی) بیشتر از ۵۰ هستند، استفاده می‌شود.
- حلقه‌گذاری یا بستن معده با جراحی لاپاراسکوپی: در این روش جراحی، یک حلقه قابل تنظیم از جنس سیلیکون به دور قسمت اول معده کمی پایین‌تر از محل اتصال مری به معده قرار داده می‌شود و یک مخزن جهت تنظیمات بعدی زیر پوست شکم تعبیه می‌شود که از طریق تزریق آب مقطر استریل از خارج به داخل این مخزن حلقه تنگ‌تر می‌شود، در نتیجه میزان غذای ورودی به معده محدود می‌شود. درواقع این حلقه حجم قسمت بالایی معده را کوچک می‌کند و با خوردن مقدار کمی از غذا معده پر خواهد شد. اگر خوردن ادامه یابد، باعث استفراغ بیمار می‌شود. به دلیل ساده بودن انجام این روش، این جراحی یکی از روش‌های رایج برای کاهش وزن است. با این وجود ممکن‌است که نسبت به دیگر روش‌ها، کاهش وزن کمتری را در پی داشته باشد و همچنین ممکن‌است نیاز باشد که اندازه حلقه مرتباً تنظیم شود.
- اسلیوگاستروکتومی: اسلیوگاستروکتومی یکی از روش‌های جدید برای کاهش وزن است. این روش در بیمارانی انجام می‌شود كه در گروه فوق چاق هستند (بی.ام.آی بیشتر از ۵۰). در این روش جراحی، ساختار معده به شکلی مانند لوله تغییر می‌کند که این باعث می‌شود میزان کالری جذب شده توسط بدن محدود شود. درواقع پزشک جراح، تنه معده را می‌برد و آن را از بقیه‌ی معده جدا می‌کند. در نتیجه معده به شکل یک لوله شده و مقدار کمی غذا در خود جای می‌دهد. سپس جراح قسمتی از روده‌ی باریک را هم می‌برد و به لوله‌ی ایجاد شده از معده، پیوند می‌زند. غذا وارد این لوله‌ی باریک معده شده و به طور مستقیم وارد روده‌ی کوچک دوخته شده به آن می‌شود. در این روش، غذا به طور مستقیم وارد بخش میانی روده‌ی باریک می‌شود.
این‌که کدام یک از این روش‌های جراحی برای بیمار مناسب است به شرایط بیمار بستگی دارد. جراح برای انتخاب نوع جراحی مناسب برای بیمار عوامل مختلفی از جمله شاخص توده بدنی (بی.ام.آی)، عادات غذایی، وضعیت سلامت، سابقه‌ی قبلی جراحی و خطرات احتمالی هر جراحی را در نظر می‌گیرد.
نتایج قابل انتظار
این اعمال جراحی، کاهش وزن قابل توجهی را در پی دارند. میزان کاهش وزن در هر یک از این جراحی‌ها، به نوع جراحی و سبک زندگی فرد بستگی دارد. انتظارمی‌رود طی دوسال، وزن بیمار نصف شود. این جراحی‌ها، علاوه بر کاهش وزن ممکن‌است بیماری‌هایی که با اضافه وزن فرد در ارتباط بوده است را بهبود بخشند از جمله:
- رفلاکس معده به مری (برگشت اسید معده به مری وترش کردن)
- بیماری قلبی
- فشارخون بالا
- آپنه خواب شدید (وقفه تنفسی هنگام خواب)
- دیابت نوع 2 (مرض قند بزرگسالی)
- سکته مغزی
جراحی‌های کاهش وزن همچنین می‌توانند توانایی افراد در انجام فعالیت‌های روزانه را تقویت کنند که این باعث بهبود کیفیت زندگی فرد می‌شود.
چه مراقبت‌هایی پس از عمل جراحی انجام می‌شود؟
پس از انجام عمل جراحی، در حالت معمول و برای کمک به بهبود معده و دستگاه گوارش، برای یک یا دو روز بیمار اجازه خوردن و آشامیدن ندارد. سپس باید تا مدتی با نظر پزشک رژیم غذایی خاصی را مصرف کند. رژیم غذایی در ابتدا با مایعات شروع می‌شود، سپس با غذاهای نرم و در آخر با غذاهای معمولی پیش می‌رود. بیمار باید محدودیت‌های غذایی زیادی را رعایت کند.
در چند ماه اول بعد از انجام جراحی، معاینات منظم پزشکی انجام می‌شود.
بدن بیمار در ۳ تا ۶ ماه اول پس از جراحی، ممکن است نسبت به کاهش وزن سریع، واکنش نشان دهد. این واکنش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- بدن درد
- احساس خستگی مانند زمان سرما خوردگی
- احساس سرما
- خشکی پوست
- نازکی و ریزش مو
- تغییرات خلق و خو
در صورت بروز علائم نگران کننده و یا اورژانسی با پزشک خود یا بیمارستان تماس بگیرید.
