پوکی استخوان موجب تضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها می‌شود و ممکن است استخوان‌ها به علت افتادن یا حتی یک فشار ضعیف مانند خم شدن بیش از حد و یا حتی سرفه کردن دچار شکستگی شوند. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان اغلب در لگن، مچ دست و ستون فقرات رخ می‌دهد.

بافت استخوان زنده است و دائما در حال نو شدن و جایگزینی می‌باشد. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تولید استخوان جدید با از بین رفتن استخوان قدیمی برابر نباشد.

همه افراد از هر نژادی به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند اما زنان به خصوص سالمندان که یائسگی را تجربه کرده‌اند در معرض خطر بیش‌تری هستند.

داروها، رژیم غذایی سالم و ورزش می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان و یا تقویت استخوان‌هایی که ضعیف شده‌اند کمک کند.

علائم و نشانه‌ها

در مراحل اولیه، پوکی استخوان معمولا هیچ نشانه‌ای وجود ندارد. اما هنگامی که استخوان‌ها در اثر این بیماری ضعیف می‌شوند، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر بروز کنند که عبارتند از:

• کمردرد، ناشی از شکستگی و یا افتادن
• کاهش وزن به مرور زمان
• خمیدگی اندام
• شکستی استخوان که به راحتی اتفاق می‌افتد.

علل شایع

بافت استخوان زنده است و دائما در حال نو شدن و جایگزینی می‌باشد. پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که تولید استخوان با از بین رفتن استخوان قدیمی برابر نباشد. بدن افراد جوان به سرعت استخوان‌های جدید را جایگزین استخوان‌های قدیمی می‌کند و سرعت ساخت استخوان‌های جدید بیش‌تر است و در نتیجه توده استخوانی افزایش می‌یابد.

احتمال پوکی استخوان در سنین پیری بستگی به ساخت توده استخوان در جوانی دارد.

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی مانند سن، نژاد، انتخاب شیوه زندگی، بیماری‌ها و درمان می‌تواند احتمال پوکی استخوان را افزایش دهند.

برخی از عوامل خطر برای پوکی استخوان که عبارتند از:

• جنسیت: احتمال ابتلا زنان به پوکی استخوان بسیار بیش‌تر از مردان است.
• سن: هرچه سن بالاتر برود احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیش‌تر می‌شود.
• سابقه خانوادگی: اگر پدر و مادر یا خواهر و برادر فرد مبتلا به پوکی استخوان باشد، او نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری است به خصوص اگر مادر یا پدر فرد دچار شکستگی لگن شده باشند.
• سایز بدن: مردان و زنانی که اسکلت بدنی کوچکی دارند بیش‌تر در معرض خطر هستند زیرا ممکن است توده استخوانی کم‌تری داشته باشند.

پوکی استخوان در افرادی که هورمون‌های خاصی را بیش از حد یا خیلی کم در بدن خود دارند شایع‌تر است.

• هورمون‌های جنسی: کاهش سطح هورمون‌های جنسی موجب تضعیف استخوان‌ها می‌شود. کاهش سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به پوکی استخوان است.

همچنین کاهش تدریجی سطح تستوسترون با بالا رفتن سن نیز باعث پوکی استخوان می‌شود.

درمان سرطان پروستات که باعث کاهش سطح هورمون تستوسترون در مردان است و درمان سرطان پستان که به کاهش سطح استروژن در زنان منجر می‌شود نیز احتمال کاهش توده استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.

• مشکلات تیروئید: تولید بیش از حد هورمون تیروئید می‌تواند منجر به از دست دادن استخوان شود. اگر تیروئید بیش از حد فعال باشد و یا اگر فرد بیش از حد برای درمان کم کاری غده تیروئید دارو مصرف کرده باشد، ممکن است او به پوکی استخوان مبتلا شود.
• سایر غدد: پوکی استخوان با پاراتیروئید بیش از حد فعال و غدد آدرنال مرتبط است.

پوکی استخوان بیش‌تر در افرادی رخ می‌دهد که به مشکلات زیر مبتلا باشند:

• کمبود کلسیم: کلسیم نقش مهمی در افزایش پوکی استخوان دارد. کمبود کلسیم دریافتی به کاهش تراکم استخوان و از دست رفتن زودرس استخوان و افزایش خطر شکستگی کمک می‌کند.
• اختلالات غذا خوردن: محدود کردن شدید مصرف غذا و کم وزن بودن باعث تضعیف استخوان در مردان و زنان می‌شود.
• جراحی دستگاه گوارش: جراحی برای کاهش حجم معده و یا برداشتن بخشی از روده مقدار سطح جذب موارد مغذی مانند کلسیم را محدود می‌کند.

استروئیدها و سایر داروها

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی با روند بازسازی استخوان تداخل دارد. پوکی استخوان همچنین با داروهای مورد استفاده برای مشکلات زیر و یا جلوگیری از آن‌ها در ارتباط است:

• تشنج
• ریفلاکس معده
• سرطان
• رد پیوند

بیماری‌ها

خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که مشکلات خاص پزشکی دارند از جمله موارد زیر بالاتر است:

• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده
• بیماری کلیوی و یا کبدی
• سرطان
• لوپوس
• مولتیپل میلوما
• آرتریت روماتوئید

انتخاب شیوه زندگی

برخی از عادات بد می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد مانند:

• سبک زندگی بی تحرک: افرادی که زمان طولانی می‌نشینند نسبت به کسانی که فعال‌تر هستند بیش‌تر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند. ورزش‌های تحمل وزن و انجام فعالیت‌های تعادلی و ایستادن در وضعیت مناسب به خصوص راه رفتن، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری برای استخوان‌ها مفید است.
• مصرف بیش از حد الکل: مصرف بیش از حد نوشیدنی الکلی در روز خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
• مصرف سیگار: نقش سیگار در پوکی استخوان هنوز کاملا مشخص نیست اما تجربه نشان داده است که مصرف دخانیات به ضعیف شدن استخوان‌ها کمک می‌کند.

عوارض احتمالی

احتمال شکستگی استخوان‌ها به خصوص در نواحی ستون فقرات و لگن مهم‌ترین عارضه پوکی استخوان است.

شکستگی لگن اغلب به علت زمین خوردن بر اثر ناتوانی اتفاق می‌افتد و در سال اول پس از آسیب، مخاطرات شدیدی به همراه دارد.

در برخی موارد، شکستگی ستون فقرات حتی بدون زمین خوردن ممکن است اتفاق بیفتد. مهره‌هایی که ستون فقرات را تشکیل می‌دهند ممکن است ضعیف شوند و موجب درد کمر، کوتاهی مهره و حالت رو به جلو بدن شود.

تشخیص

با میزان پایین اشعه ایکس نسبت مواد معدنی در استخوان‌ها اندازه گیری می‌شود. در طول این آزمایش بیمار در یک جدول خالی خوابیده و دستگاه اسکنر از روی بدن عبور می‌کند. این دستگاه معمولاَ استخوان‌های لگن، مچ و ستون فقرات را بررسی می‌کند.

درمان و دارو

توصیه‌های درمانی شامل انجام آزمایش تراکم استخوان برای احتمال ابتلا به پوکی استخوان در 10 سال آینده است. اگر احتمال ابتلا کم باشد، به جای درمان دارویی از زمین خوردن و کاهش حجم استخوانی پیشگیری می‌شود.

اگر دارو به درستی مصرف شود، احتمال بروز عوارض جانبی کم‌تر است.

برنامه تزریق سه ماهه و یا سالیانه ممکن است موجب بروز یک مشکل بسیار نادر شود که باعث ترک خوردن وسط استخوان ران و یا حتی شکستگی کامل آن می‌شود.

درمان مرتبط با هورمون

درمان با استروژن بلافاصله پس از شروع یائسگی، به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کند. با این حال، درمان با استروژن خطر لخته شدن خون، سرطان آندومتر، سرطان پستان و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. به همین جهت استروژن فقط برای سلامت استخوان در زنان جوان‌تر و یا در زنانی که به دلیل علائم یائسگی نیاز به درمان دارند استفاده می‌شود.

پوکی استخوان در مردان ممکن است به علت کاهش سطح تستوسترون در ارتباط با سن اتفاق بیفتد. درمان جایگزین با تستوسترون می‌تواند به بهبودی علائم کاهش تستوسترون کمک کند. اما داروهای ضد پوکی استخوان برای درمان پوکی استخوان مردان مورد مطالعه قرار گرفته و به تنهایی یا همراه با تستوسترون تجویز می‌شود.