همانگونه که یک ساختمان بزرگ از تجمع تعداد زیادی آجر، تشکیل شده، بدن نیز از بی نهایت سلول تشکیل شده و در حالت طبیعی هر روز میلیون‌ها سلول در بدن انسان به علت پیری یا صدمات و جراحات می‌میرند، سلول‌ها بزرگ شده و تقسیم می‌شوند تا سلول‌های جدیدی که بدن به آنها نیاز دارد، را بسازند. این فرایند بدن را سالم نگه می‌دارد.
گاهی سلول‌ها در عضو مبتلا توانایی تقسیم و رشد عادی خود را از دست می‌‌دهند و این موضوع باعث تخریب و از بین رفتن عملکرد بافت‌های سالم میشود، از اجتماع این سلول‌ها و تخریب سلول‌های بافت‌های سالم، توده‌‌ای به نام تومور ایجاد میشود.
اگر تومور به لایه‌‌ای محدود ختم شود و به سایر اعضا یا بافت‌ها سرایت نکند؛ تومور خوش‌‌خیم یا غیرسرطانی است و اگر تومور گسترده شده یا به طور بالقوه قابلیت پخش شدن و تهاجم به سایر اعضای بدن و بافت‌ها را داشته باشد؛ بدخیم یا سرطانی نامیده میشود. این تهاجم، عمدتاً از طریق خون و لنف، می‌باشد.
انواع سرطان‌های شایع در مردان و زنان عبارتند از:
- سرطان‌ها یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در تمامی کشورها و در ایران است، شایع‌ترین سرطان در مردان ایران، سرطان معده است و پس از آن سرطان‌های مثانه، پروستات، روده بزرگ، دستگاه خون‌ساز، ریه، مری، اعصاب مرکزی، غدد لنفاوی و پوست، 10 سرطان شایع در مردان است.
- شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان ایران، سرطان‌های پستان است و پس از آن، سرطان پوست، روده، راست روده، معده، مری، دستگاه خون‌ساز، تیروئید، تخمدان و رحم؛ 10 سرطان شایع در زنان است.
گرچه هنوز عـامل اصلی بروز سرطان معلوم نيست؛ ليكـن امروزه مـا عوامل زیادی كـه سبب تسريـع بروز ايـن عارضه می‌شوند را می‌شناسيم. سرطان یک بیماری با یک علت واحد و مجزا نیست؛ بلکه همانند اغلب بیماری‌های مزمن مجموعه‌ای از عوامل مختلف باعث بروز این بیماری می‌شوند.
عوامل سرطان‌زا شامل مواد یا شرایطی هستند که ممکن است انسان پس از تماس با آنها «به مدت کافی» و «به مقدار کافی» مبتلا به سرطان شوند. لازم به ذکر است حساسیت افراد در ابتلای به سرطان متفاوت است؛ برای مثال بین چند نفر که به تعداد و مدت مشابه سیگار کشیده و یا در معرض مواد سرطان‌زا قرار گرفته‌اند بعضی دچار سرطان می‌شوند و در بعضی هیچگونه علامت سرطان دیده نمی‌شود.
عوامل مؤثر در بروز سرطان عبارتند از: جنسيت، سن، نژاد، موقعيت جغـرافيـائی و برخی از عوامل سرطان‌زای مهم قابل پیشگیری مانند: انواع دخانیات، بعضی از مواد غذایی، مصرف نوشابه‌های الکلی، چاقی و کم‌تحرکی، تماس زیاد با اشعه آفتاب، بعضی از ویروس‌ها، تماس با بعضی از مواد شیمیایی.
سرطان از ديرباز يک بيماری شناخته شده است. اين بيماری از سال‌ها قبل چهره ترسناک خود را به معرض قضاوت و ديد عموم گذاشته اما به راستی سرطان هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان است. عنوان سرطان به مجموعه‌ای از انواع سرطان‌ها را گفته میشود، درحالی‌که همه آنها از نظر نوع رفتار با ديگری متفاوت است. برای جلوگیری از رشد و پیشرفت آنها از روش‌های جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، هورمون درمانی، پیوند مغز استخوان و… استفاده میشود. بعضي از سرطان‌ها بعد از تشخيص به کمک شيمي درمانی کاملاً بهبود پيدا می‌کنند و بعضی از انواع ديگر سرطان با درمان‌های کمک کننده شرايط را براي بيمار قابل تحمل می‌سازد. خوشبختانه امروزه بيش ازگذشته به درمان سرطان اميد می‌رود و طول عمر مناسبی را براي بيماران به ارمغان آورده است. بيش از 50% سرطان‌های بزرگسالان و 60% سرطان‌های اطفال قابل درمان است. مراجعه در مراحل اوليه بيماری شانس درمان و بهبودی قطعی را افزايش می‌دهد و در مراحل پيشرفته مشکلاتي را در مسير درمان به همراه خواهد داشت.
جهت پیشگیری از سرطان اقدامات زیر را برنامه‌ریزی نمائید:
- سیگار نکشید. سيگار نكشيدن بزرگترين عامل پيشگيری از سرطان است.
از تماس زياد با نور خورشيد بپرهيزيد. سعي كنيد به هنگام ظهر زير نور خورشيد قرار نگيريد.- از ضد آفتاب مناسب استفاده كنيد.
- از مصرف الكل بپرهيزيد.
- بطور مرتب جهت معاينه و بررسی به پزشك خود مراجعه نماييد. بايد توجه داشت كه بسياری از سرطان‌ها تنها با معاينه پزشكی و آزمايشات تكميلی تشخيص داده می‌شوند.
- غذاها را به شکل سالم تهیه، نگهداری و مصرف کنید.
- برای حفظ خواص ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها، آنها را در یخچال نگهداری کنید.
- غذاهای فاسد شدنی را در یخچال نگهداری کنید.
- غذاهای نیم سوخته و سوخته (کباب، جوجه کباب سوخته، نان سوخته، ته دیگ سوخته، پیاز داغ سوخته، سیب‌زمینی سرخ کرده سوخته و…) مصرف نکنید.
- از مصرف غذای پخته شده که مدت زیاد مانده باشد خودداری کنید.
- انواع گوشت را به طور کامل بپزید.
- روش‌های صحیح پخت مانند بخارپز، آب پز و پخت ملایم را جایگزین سرخ کردن عمیق، سوزاندن و پخت طولانی مدت کنید.
- غذاهای کم چرب، کم شیرین و کم نمک میل کنید. از انواع لبنیات کم چرب و کم نمک (شیر، ماست و پنیر کم چرب و دوغ کم نمک) استفاده کنید.
- مصرف غذاهای چرب به ویژه با منشاء حیوانی را محدود کنید.
- از روغن‌های گیاهی در حد کم و به مقدار نیاز روزانه استفاده کنید و از سوزاندن روغن‌ها جلوگیری کنید. مصرف غذاهای پر نمک و نمک سفره را محدود کنید.
- مقدار نمک را در تهیه غذا کاهش دهید و در مقابل از انواع ادویه‌ها و چاشنی‌های گیاهی برای طعم‌دار کردن غذاها استفاده کنید.
- مصرف قند و شکر تصفیه شده را کاهش دهید.
- مصرف غذاهای آماده و کنسرو شده را کاهش دهید.
- انواع غذاهای گیاهی را در برنامه غذایی روزانه خود جای دهید.
- در طول روز انواع میوه، آب میوه طبیعی و سبزی مصرف کنید.
- غلات و دانه‌های کامل (سبوس‌دار) را مصرف کنید.
- مصرف گوشت‌های قرمز را کم کنید و از مصرف گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس اجتناب کنید.
- از مغزها و حبوبات که حاوی فیبر بالایی هستند بیشتر استفاده کنید.
- وزن خود را ثابت نگه‌دارید و فعالیت بدنی منظم داشته باشید.
- روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط برای همه افراد توصیه میشود، 60 دقیقه ورزش برای پیشگیری از افزایش وزن بالغین و 90 دقیقه برای پیشگیری از بازگشت مجدد وزن در افرادی که موفق به کاهش وزن شده‌اند، توصیه میشود.
- یک ساعت پیاده‌روی سبک در روز می‌تواند در پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها مؤثر باشد.
- از اضافه وزن و لاغری مفرط پرهیز کنید.
