فیبروم رحم (فیبروئید)، رشد غیرسرطانی بافت رحم است که اغلب در دوران کودکی ظاهر می‎شود. به این بیماری همچنین “میوما” یا “لیومیوما” گفته می‌شود. فیبروم رحم با افزایش خطر سرطان رحم ارتباطی ندارد و اکثراً منجر به سرطان نمی‌شود.

سایز فیبروم‌ها از فیبروم‌های جوانه‌ای، که با چشم انسان قابل رؤیت نیستند تا توده‌های حجیم که می‌توانند موجب تغییر شکل و بزرگ شدن رحم شوند متفاوت است. فیبروم می‌تواند تک یا چندتایی باشد. در اکثر موارد فیبروم‌ها می‌توانند رحم را منبسط کنند تا جایی که رحم به قفسه سینه برسد.

بسیاری از زنان در طول زندگی‌شان فیبروم رحمی دارند اما اکثرشان از این مسئله آگاه نیستند چون اغلب دلیل خاصی برای ایجاد این بیماری وجود ندارد. پزشک ممکن است فیبروم را در طول معاینه لگنی یا سونوگرافی پیش از زایمان تشخیص دهد.

علائم و نشانه‌ها

بسیاری از زنان بیمار هیچ‌گونه علامتی ندارند. با وجود این علائم می‌توانند متأثر از مکان قرارگیری فیبروم، اندازه فیبروم و تعداد فیبروم‌ها باشند. در زنانی که فیبروم رحمی دارند علائم عبارتند از:

• خونریزی شدید قاعدگی
• طول کشیدن دوران قاعدگی بیش از یک هفته
• فشار یا درد لگن
• تکرر ادرار
• مشکل در خالی کردن مثانه
• یبوست
• درد در پاها و کمر

به ندرت فیبروم می‌تواند موجب بروز درد حاد، مشکلات گردش خون شود.

فیبروم‌ها عمدتاً با توجه به موقعیت قرارگیری طبقه‌بندی می‌شوند. فیبروم‌های داخلی در دیواره ماهیچه رحم رشد می‌کنند. فیبروم‌های زیر مخاطی در حفره رحم رشد می‌کنند. فیبروم ساب سروزال به صورت توده‌ای در خارج از رحم رشد می‌کند.

علل شایع

پزشکان از علت فیبروم رحمی بی‌خبرند اما تحقیقات و تجربیات بالینی این علل را نشان می‌دهد :

• تغییرات ژنتیکی

بسیاری از فیبروم‌ها به علت تغییرات ژنتیکی سلول‌های ماهیچه‌ای رحم رخ می‌دهند.

• هورمون‌های استروژن و پروژسترون

استروژن و پروژسترون، دو هورمون رشد که در هر سیکل قاعدگی و فرآیند بارداری ترشح می‌شوند نشان داده شده که رشد فیبروم‌ها را تسریع می‌کنند. فیبروم‌ها دارای گیرنده‌های بیش‌تری برای استروژن و پروژسترون نسبت به سلول‌های عادی رحم هستند. فیبروم‌ها پس از یائسگی به دلیل کاهش این هورمون‌ها کوچک می‌شوند.

• دیگر عوامل رشد

موادی که به نگهداری بافت‌های بدن کمک می‌کنند مثل انسولین یا عوامل رشد ممکن است بر رشد فیبروم‌ها اثرگذار باشند.

پزشکان معتقدند که فیبروم رحمی در سلول‌های بافت ماهیچه‌ای صاف رحم رشد می‌کند. به این شکل که یک سلول مکررا تقسیم می‌شود و نهایتاً یک بافت سفت و ارتجاعی از بافت جدا می‌شود.

الگوهای رشد فیبروم‌های رحم متفاوتند. ممکن است به آرامی یا به سرعت رشد کنند یا ممکن است اندازه شان ثابت بماند. برخی فیبروم‌ها به صورت ناگهانی رشد می‌کنند و برخی ممکن است کوچک شوند. بسیاری از فیبروم‌ها پس از دوران بارداری کوچک یا ناپدید می‌شوند همانطور که رحم به اندازه عادی خود باز می‌گردد.

عوامل ایجاد خطر

به غیر از سن بارداری زنان چندین عامل دیگر تشدید کننده برای فیبروم رحمی وجود دارد:

• وراثت

اگر مادر یا خواهر شما به فیبروم رحمی دچار باشند احتمال ابتلا به این عارضه در شما افزایش می‌یابد.

• نژاد

زنان سیاه پوست در خطر بیش‌تری نسبت دیگران هستند. به علاوه زنان سیاه پوست در سنین پایین‌تر به این بیماری دچار می‌شوند و همچنین احتمالاً آنان فیبروم‌های بیش‌تر و بزرگ‌تری دارند.

• عوامل محیطی

چاقی، کمبود ویتامین D، رژیم با مقدار زیاد گوشت قرمز و کمبود سبزیجات، میوه‌ها و لبنیات، نوشیدن الکل و شراب باعث افزایش خطر ابتلا به فیبروم می‌شوند.

عوارض احتمال

اگرچه فیبروم‌های رحمی خطر جدی ندارند اما می‌توانند ناراحتی‌ها و عوارضی همانند کم‌خونی و از دست دادن شدید خون را به وجود آورند.

بارداری و فیبروم‌ها

فیبروم‌ها معمولاً اختلالی در رابطه با بارداری ایجاد نمی‌کنند. با این وجود فیبروم‌های زیرمخاطی ممکن است باعث ناباروری شوند. فیبروم‌ها همچنین خطر ابتلا به عوارضی مانند قطع جفت، محدودیت رشد جنین و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.

پیشگیری

اگرچه متخصصان به مطالعه درمورد علل تومورهای فیبرومی می‌پردازند، مدارک علمی اندکی درمورد نحوه پیشگیری از این اختلال در دسترس است. پیشگیری از فیبروم‌های رحمی ممکن نیست اما تنها درصد اندکی از این تومورها نیاز به درمان دارند. با رعایت سبک زندگی سالم مثل حفظ وزن ایده آل و مصرف میوه و سبزیجات ممکن است خطر ابتلا به فیبروم‌ها را کاهش یابد.

تشخیص

فیبروم‌های رحم اغلب به صورت تصادفی در حین آزمایش لگن یافت می‌شوند. پزشک ممکن است در رحم شما توده غیرعادی را احساس کند و وجود فیبروم را حدس بزند. اگر شما علائم فیبروم دارید پزشک ممکن است به این آزمایش‌ها توصیه کند:

• سونوگرافی

اگر تشخیص قطعی نباشد پزشک انجام سونوگرافی را تجویز می‌کند. در سونوگرافی از امواج فراصوتی برای تصویربرداری از رحم استفاده می‌شود تا تشخیص را تأیید کند و اندازه فیبروم‌ها را نشان دهد. یک کارشناس دستگاه سونوگرافی را برروی شکم و یا نواحی واژن حرکت می‌دهد تا از رحم تصویربرداری کند.

• تست‌های آزمایشگاهی

اگر شما خونریزی شدید قاعدگی دارید پزشک ممکن است برای تشخیص علت آزمایش‌هایی از جمله آزمایش خون برای تشخیص کم‌خونی را تجویز کند.

دیگر آزمایش‌های تصویربرداری

اگر در شرایط عادی سونوگرافی اطلاعات کافی را فراهم نکند، پزشک ممکن است سایر روش‌های تصویربرداری را توصیه کند از جمله:

• ام آر آی (MRI)

این روش تصویربرداری می‌تواند اندازه و موقعیت فیبروم‌ها را نشان دهد. تشخیص نوع تومور می‌تواند روش درمانی مناسب را تعیین کند.

• عکس رنگی رحم (هیستوسونوگرافی)

درسونوگرافی رحم با استفاده از ماده‌ای حفره رحم را گشاد می‌کنند و تصویربرداری از فیبروم‌های زیرمخاطی را راحت‌تر می‌سازد.

• تصویربرداری از شیپور رحم (هیستروسالپینگوگرافی)

درهیستروسالپینگوگرافی از تصاویر رنگی برای مشخص کردن حفره رحم و لوله رحمی به وسیله اشعه ایکس استفاده می‌شود پزشک ممکن است این روش را انجام دهد. اگر لوله‌های رحمی باز باشد این روش می‌تواند به تشخیص فیبروم‌ها کمک کند.

• معاینه رحم (هیسترسکوپی)

برای این کار پزشک یک دوربین کوچک و روشن را از دهانه رحم وارد حفره رحم می‌کند که این کار حفره رحم را باز کرده و به پزشک اجازه می‌دهد تا دیواره‎های رحم را معاینه کند و لوله رحمی را باز کند.

درمان

درمان مجزایی به عنوان بهترین روش برای درمان فیبروم رحم وجود ندارد. اگر علائمی دارید با پزشکتان درباره گزینه‌های درمانی صحبت کنید.

صبر همراه با مراقبت

بسیاری از زنان مبتلا به فیبروم هیچ‌گونه علامت و نشانه‌ای ندارند یا تنها علائم خفیفی دارند. اگر شما به فیبروم مبتلا هستید باید صبور باشید.

فیبروم‌ها نگران کننده نیستند. آنها به ندرت برای بارداری مشکل ایجاد می‌کنند معمولاً به آرامی رشد می‌کنند یا اصلا رشد نمی‌کنند و پس از یائسگی به خاطر کاهش سطح هورمون‌های جنسی کوچک می‌شوند.

داروها

داروهای فیبروم رحمی هورمون‌هایی را هدف قرار می‌دهند که در سیکل قاعدگی اثر دارند، همچنین علائمی مثل خونریزی شدید قاعدگی و فشار لگنی را درمان می‌کنند. این داروها فیبروم‌ها را از بین نمی‌برند اما ممکن است آن‌ها را کوچک کنند.

روش‌های غیرتهاجمی

سونوگرافی متمرکز با کمک ام آر آی یا FUS گزینه‌ای برای درمان فیبروم رحمی است. این رویکرد درمانی غیرتهاجمی است و در آن رحم حفظ می‌شود و نیازی به انجام برش نیست و همچنین به صورت سرپایی انجام می شود. در این روش داخل اسکنر ام آر آی مجهز به مبدل سونوگرافی با انرژی بالا قرار خواهید گرفت. تصاویر به دست آمده موقعیت دقیقی از فیبروم رحمی را نشان می‌دهد. وقتی موقعیت فیبروم هدف‌گیری شد، مبدل سونوگرافی امواج صوتی را به سمت فیبروم رحمی قرار می‌دهد به نحوی که سبب نابودی بخش‌های کوچکی از فیبروم می‌گردد. داده‌ها تا به امروز نشان می‌دهد این روش به عنوان گزینه‌ای برای درمان فیبروم رحمی بی‌خطر و مؤثر است.

روش‌های با حداقل تهاجم

بعضی از روش‌ها می‌توانند فیبروئیدهای رحم را از بین ببرند و بدون جراحی برطرف کنند.

• آمبولیزاسیون شریان رحم

ذرات کوچک( عوامل آمبولی) به داخل رگ‌ها منتقل می‌شوند، جریان خون فیبروئیدها را متوقف می‌کنند، باعث می‌شود آن‌ها کوچک شوند و از بین بروند. این روش می‌تواند در کوچک کردن فیبروئید‌ها و کاهش علائم ایجاد شده مؤثر باشد. اگر خون‌رسانی به تخمدان‌ها یا سایر اعضای بدن شما به خطر بیوفتد، ممکن است عوارض ایجاد شود.

• از بین بردن فیبروئید

در این روش لاپاروسکوپی، انرژی رادیویی، جریان الکتریکی یا لیزر، فیبروم‌ها را از بین می‌برد و عروق خونی که آن‌ها را تغذیه می‌کنند را کاهش می‌دهد یک روش مشابه به نام کرایومیولیز، فیبروئیدها را خنثی می‌کند.

• برداشتن فیبروئید رباتیک یا لاپاروسکوپی

در این روش، جراح بدون آسیب به رحم فیبروئید را خارج می‌کند. ممکن است پزشک روش لاپاروسکوپی یا روبوتیک را انتخاب کند که با استفاده از ابزارهای باریک و از طریق برش‌های کوچک وارد شکم و سپس رحم شده و فیبروئید را با شکستن به قطعات کوچک‌ترخارج می‌کنند.

با فرآیندی به نام morcellation، با یک برش می‌توان همه فیبروئیدها را خارج کرد.

پزشک با استفاده از دوربینی کوچک متصل به یکی از ابزارها، ناحیه شکمی را در یک مانیتور می‌بیند. مایواکتومی رباتیک به جراح یک تصویر بزرگ شده و سه بعدی از رحم‌تان می‌دهد که این مسئله دقت بیش‌تر، انعطاف‌پذیری و مهارت بیش‌تری را نسبت به سایر تکنیک‌ها به جراح می‌دهد.

• قطع اندومتروز

این درمان با استفاده از یک ابزار تخصصی که در رحم قرار داده شده است، از گرما، انرژی مایکروویو، آب گرم یا جریان الکتریکی استفاده می‎کند تا از انقباض رحم شما جلوگیری کند، یا قاعدگی را پایان دهد یا جریان خون قاعدگی را کاهش دهد.

معمولاً این روش درمانی در توقف خونریزی غیرطبیعی مؤثر است. فیبروم‌های زیرمخاطی می‌تواند در زمان هیستروسکوپی برای تخلیه آندومتر برداشته شود، اما این فیبروئیدها در خارج از پوشش داخلی داخل رحم تاثیر نمی‌گذارد.

روش‌های سنتی جراحی

روش‌های سنتی جراحی شامل:

• برداشتن فیبروئید از طریق شکم (مایومکتومی شکمی)

اگر فیبروئیدهای متعدد، فیبروئیدهای بسیار بزرگ یا فیبروئیدهای بسیار عمیق دارید، پزشک ممکن است از روش جراحی شکم باز برای خارج کردن فیبروئید استفاده کند. بسیاری از زنان که گفته‌اند هیسترکتومی تنها گزینه آن‌هاست، برداشتن فیبروئید از طریق شکم می‌تواند جایگزینی برای این روش باشد. با این حال، زخم پس از جراحی می‌تواند بر باروری آینده تاثیر بگذارد.

• برداشتن رحم (هیسترکتومی)

این روش جراحی (برداشتن رحم) تنها راه اثبات شده برای حل دائمی مشکل فیبروم‌های رحمی می‌باشد اما هیسترکتومی یک جراحی بزرگ است.

هیسترکتومی به توانایی شما برای بچه‌دارشدن پایان می‌دهد. اگر تخمدان‌ها هم خارج شوند باعث یائسگی می‎‌شود. اکثر زنان مبتلا به فیبروئید رحم ممکن است بتوانند تخمدان خود را حفظ کنند.

با توجه به تحقیقات اخیر، امکان افزایش خطر دردهای قلبی و عروقی و شرایط خاص متابولیک پس از هیسترکتومی وجود دارد، به خصوص اگر قبل از 35 سالگی عمل جراحی انجام شده باشد. با پزشک خود برای روش‌های جایگزین مشورت نمائید.

قطعه قطعه کردن فیبروئیدها در حین خروج

مورسیلاسیون (Morcellation)- فرآیند شکستن فیبروئید به قطعات کوچک‌تر- ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد درصورتی که یک توده سرطانی که قبلا تشخیص داده نشده است، در طی خروج فیبروئید بروز کند. راه‌های مختلفی برای کاهش این خطر وجود دارد، مانند ارزیابی عوامل خطر قبل از عمل جراحی، شکستن فیبروئید در یک کیسه یا گسترش دادن شکاف برای جلوگیری از بروز آن.

در تمام افرادی که این عمل را انجام می‌دهند، احتمال اینکه یک توده سرطانی برش داده شود، وجود دارد ولی در زنان پیش از یائسگی معمولاً خطر سرطان تشخیص داده نشده، کم‌تر از زنان مسن‌تر است. عوارض عمل جراحی باز و خطر شیوع سرطان در این نوع جراحی بیش‌تر است. اگر پزشک در حال برنامه‌ریزی برای از بین بردن فیبروئیدها است، قبل از درمان، درباره عوامل خطر فردی صحبت کنید.

متخصصان به زنان سالخورده یا در معرض یائسگی که خطر بالاتری از سرطان دارند یا زنانی که نگران باروری خود نیستند توصیه می‌کند که از گزینه‌های دیگری برای درمان فیبروئید استفاده کند.

اگر هنوز بخواهید بچه‌دار شوید

هیسترکتومی و انسداد آندومتر تنها دو گزینه درمانی هستند که زنانی که می‌خواهند باردار شوند، نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. پیش از تصمیم‌گیری در مورد طرح درمان فیبروئیدها، ارزیابی کامل باروری توصیه می‌شود.

اگر درمان فیبروئیدها نیاز باشد، مایومکتومی یک انتخاب کلی درمانی است. با این حال، تمام درمان‌ها دارای عوارض و فوایدی هستند. با پزشک خود در این رابطه صحبت کنید.