سی‌تی‌اسکن یک روش تشخیصی سریع، بدون درد، غیر تهاجمی و دقیق است که که تصاویری از داخل بدن تولید می‌کند. در موارد اضطراری، می‌تواند آسیب‌های داخلی و خونریزی را به اندازه کافی برای کمک به نجات جان افراد نشان دهد. سی‌تی‌اسکن، اعضای بدن را با جزئیات بیش‌تر و واضح‌تر از اشعه ایکس معمولی نشان می‌دهد.
تصاویر مقطعی ایجاد شده در طی یک سی‌تی‌اسکن می‌تواند در چندین صفحه بازسازی شود و حتی می‌تواند تصاویر سه بعدی ایجاد کند. این تصاویر را می‌توان بر روی یک مانیتور کامپیوتر مشاهده، بر روی فیلم یا چاپگر چاپ یا به سی‌دی یا دی‌وی‌دی منتقل کرد.
دلایل انجام
سی‌تی‌اسکن، یکی از سریع‌ترین و دقیق‌ترین ابزار برای بررسی قفسه سینه، شکم و لگن است، زیرا جزئیات دقیق و مقدماتی را در مورد انواع بافت ارائه می‌دهد. برای بررسی بیماران مبتلا به آسیب‌های ناشی از حوادث مانند تصادفات، بسیار مؤثر است.
همچنین از این روش در بیماران مبتلا به علائم حاد مانند قفسه سینه یا درد شکمی و یا مشکلات تنفسی استفاده می‌شود.
اغلب بهترین روش برای تشخیص سرطان در قفسه سینه، شکم و لگن، مانند لنفوم و سرطان ریه، کبد، کلیه، تخمدان و پانکراس است. تصاویر حاصل از سی‌تی‌اسکن، به پزشک در تایید حضور تومور، اندازه‌گیری اندازه آن، تعیین محل دقیق و تعیین میزان درگیری آن با سایر بافت‌های نزدیک کمک می‌کند.
این روش تصویربرداری برای ارزیابی آمبولی ریه (لخته خون در عروق ریه) و همچنین برای آنوریسم (برآمدگی) آئورت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در کودکان، از این روش اغلب برای ارزیابی موارد زیر استفاده می‌شود:
- لنفوم
- نوروبلاستوما
- تومورهای کلیه
- ناهنجاری‌های مادرزادی قلب، کلیه‌ها و عروق خونی
- فیبروز کیستیک
- عوارض آپاندیسیت حاد
- عوارض پنومونی
- بیماری روده التهابی
- صدمات شدید
متخصصان رادیولوژیست و متخصصان سرطان اغلب از سی‌تی‌اسکن برای موارد زیر استفاده می‌کنند:
- آسیب‌های قلب و عروق، کبد، طحال، کلیه‌ها، روده‌ها و یا سایر اعضای داخلی در موارد حوادث به سرعت تشخیص داده می‌شود.
- راهنمای نمونه‌برداری (بیوپسی) و روش‌های دیگر مانند تخلیه آبسه و درمان با حداقل تهاجم.
- برنامه‌ریزی و ارزیابی نتایج جراحی، مانند پیوند عضو یا بای پس معده.
- پایش درستی درمان تابش برای تومور (توده) و همچنین پاسخ به شیمی درمانی.
- اندازه‌گیری تراکم استخوان برای تشخیص پوکی استخوان.
آمادگی قبل از مداخله
- لباس راحت بپوشید. اشیاء فلزی، از جمله جواهرات، عینک، پروتزهای دندانی و گیره‌های مو، ممکن است بر روی تصاویر سی‌تی تاثیر بگذارند و باید قبل از تصویربرداری برداشته شوند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که سمعک را بردارید. از زنان خواسته خواهد شد که سینه‌ریزهای حاوی فلزات را در بیاورند.
- اگر قرار باشد از ماده رنگی (ماده حاجب) در تصویربرداری استفاده شود از شما خواسته خواهد شد تا چند ساعت قبل از سی‌تی‌اسکن از خوردن یا نوشیدن چیزی بپرهیزید. باید پزشک خود را از تمام داروهایی که مصرف می‌کنید مطلع کنید. اگر حساسیت دارید برای مواد کنتراست شناخته شده، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند تا خطر ابتلا به واکنش آلرژیک را کاهش دهد.
- همچنین پزشک خود را از هر بیماری اخیر یا سایر شرایط پزشکی از جمله سابقه بیماری قلبی، آسم، دیابت، بیماری کلیوی یا مشکلات تیروئید مطلع سازید. هر یک از این شرایط ممکن است خطر یک عارضه غیرمعمول را افزایش دهد. اگر حامله هستید یا احتمال دارد حامله باشید، به پزشک خود اطلاع دهید.
روش انجام
- در بسیاری از موارد، سی‌تی‌اسکن بسیار شبیه سایر آزمایش‌های اشعه ایکس است. قطعات مختلف بدن اشعه ایکس را در درجه‌های مختلف جذب می‌کند. این تفاوت در جذب است که اجازه می‌دهد تا قطعات بدن از یکدیگر در یک فیلم اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن متمایز شوند.
- با توجه به نوع سی‌تی ممکن است قبل از شروع اقدام به بیمار داروهایی مخصوص داده شود. این داروها، ممکن است از طریق دهان، مقعد و یا تزریق درون وریدی وارد بدن شوند.
- تزریق دارو در داخل ورید یا رگ ممکن است باعث احساس گرما و برافروختگی، احساس طعم و مزه نمک یا فلز در دهان و یا حالت تهوع برای چند دقیقه خواهد داشت؛ این عوارض طبیعی است ولی به کارشناس مربوطه اطلاع داده شود. اگر بعد از تزریق احساس بدحالی، تنگی نفس، خارش، یا عطسه وجود داشت، فوراً فرد مسئول بخش مربوطه را در جریان قرار گیرد.
- دستگاه سی‌تی‌اسکن دارای یک حلقه بسیار بزرگ است. بیمار به‌روی تخت مخصوص دستگاه خوابیده و با شروع انجام سی‌تی‌اسکن تخت به داخل تونل دستگاه حرکت می‌کند. کارشناس تصویربرداری به بیمار برای رفتن روی تخت کمک کرده و سپس به اتاقی در پشت پنجره بزرگ می‌رود و بیمار را با دقت از پنجره مشاهده می‌کند در این زمان بیمار قادر است از طریق دستگاه داخل اتاق با وی صحبت کنید.
- فرد در زمان وارد شدن به تونل دستگاه باید آرامش خود را حفظ کند.
- فرد باید در حین کارکردن دستگاه بی‌حرکت باشد تا تصاویر واضحی تهیه شوند.
- از فرد خواسته خواهد شد که نفس خود را برای یک زمان کوتاه در طی اسکن نگه دارد.
- شخص صدای حرکت تخت را در طول انجام اقدام را می‌شنود.
- زمان انجام سی‌تی‌اسکن معمولاً کمتر از 30 دقیقه طول می‌کشد.
نتایج قابل انتظار
تصاویر به عنوان فایل‌های الکترونیکی ذخیره شده و معمولاً بر روی صفحه نمایش کامپیوتر بررسی می‌شوند. یک رادیولوژیست این تصاویر را تفسیر کرده و گزارش را برای پزشک می‌فرستد.
بعد از آزمایش می‌توان به روال عادی خود بازگذشت. اگر برای انجام سی‌تی‌اسکن ماده حاجب داده شود، ممکن‌است فرد دستورالعمل خاصی دریافت کند. در برخی موارد، ممکن‌است از شخص خواسته شود که بعد از آزمایش، قبل از ترک محل یرای اطمینان کمی صبر کند. پس از اسکن، به احتمال زیاد به فرد گفته می‌شود که مقدار زیادی مایعات برای خارج شدن سریع‌تر ماده حاجب، بنوشد.