مدیریت بیماری
آسپیراسیون مغز استخوان
آسپیراسیون مغز استخوان روشی برای جمع‌آوری و معاینه مغز استخوان است که می‌تواند سلامت مغز استخوان و طبیعی بودن مقادیر سلول‌های خونی را بررسی کند. پزشکان از این روش‌ها برای تشخیص و نظارت بر بیماری‌های خونی و مغز، از جمله برخی سرطان‌ها و همچنین تب با منشا ناشناخته استفاده می‌کنند. مغز استخوان دارای یک بخش مایع و یک قسمت جامد است. از آسپیراسیون، برای برداشتن نمونه‌ای از قسمت مایع مغز استخوان استفاده میشود.
آسپیراسیون به معنای نمونه‌برداری از مایعات بدن است که نمونه تهیه شده از مایعات مغز استخوان در زیر میكروسكوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
دلایل انجام
آسپیراسیون مغز استخوان به بررسی موارد زیر کمک می‌کند:
- نظارت بر درمان بیماری
- تب با منشاء ناشناخته
- بررسی سطح آهن و سوخت و ساز بدن
- تعیین مرحله یا میزان پیشرفت یک بیماری
- تشخیص بیماری یا وضعیتی مربوط به مغز استخوان یا سلول های خونی
- کم خونی
- سرطان خون یا مغز استخوان از جمله لوسمی‌ها، لنفوم‌ها و میلوماهای متعدد
- هموکروماتوز، نوعی اختلال ژنتیکی است که در آن آهن زیاد در خون جمع میشود.
- شرایط سلول‌های خونی مانند لوکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز
- سرطان‌هایی که از ناحیه دیگری بدن منتشر می‌شوند مانند سرطان منتشر شده پستان در مغز استخوان
عوارض احتمالی
معاینات مغز استخوان به طور کلی روش‌های بی‌خطر هستند و به ندرت باعث بروز عوارض جانبی می‌شوند.
اما در برخی موارد با عوارض زیر همراه هستند:
- ناراحتی طولانی مدت در محل بیوپسی و نمونه‌گیری
- عفونت، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند.
- نفوذ به پستان (استرنوم) در طی آسپیراسیون شدید، که می‌تواند باعث مشکلات قلبی یا ریه شود.
- خون‌ریزی بیش از حد، به ویژه در افرادی که تعداد کم پلاکت دارند. که ممکن است فرد به تزریق خون نیاز پیدا کند.
آمادگی پیش مداخله
معاینات مغز استخوان اغلب به صورت سرپایی انجام می‌شوند و معمولاً نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد.
بهتر است قبل از انجام این آزمایشات دستورالعمل های زیر را رعایت کنید:
ممکن است کمی قبل از انجام این آزمایش‌ها برای بررسی میزان لخته شدن خون، به آزمایش خون نیاز داشته باشید. اگر داروهای تأثیرگذار بر لخته شدن خون مانند آسپیرین یا وارفارین مصرف می‌کنید، ممکن است به شما توصیه شود که یک هفته قبل از آزمایش، از مصرف این داروها خودداری کنید و یا دوز مصرفی خود را کاهش دهید. درصورتی که یکی از این داروها را مصرف می‌کنید قبل از جراحی حتماً با پزشک خود صحبت کنید. اگر قبلاً واکنش آلرژی به بی‌حسی موضعی داشته‌اید، به پزشک خود بگویید. ممکن است لازم باشد قبل از انجام مراحل، فرم رضایت‌نامه را امضا کنید.
آسپیراسیون مغز استخوان در بیمارستان، درمانگاه یا مطب پزشک و توسط پزشک متخصص در زمینه اختلالات خونی (هماتولوژیست) یا سرطان (انکولوژیست) انجام میشود. معاینه مغز استخوان به طور معمول حدود 10 الی 30 طول می‌کشد.
روش انجام
قبل از انجام آسپیراسیون مغز استخوان فشارخون و ضربان قلب بررسی و نوعی بی‌هوشی به شما داده میشود. اکثر افراد فقط به بی‌هوشی موضعی احتیاج دارند. اگر همراه با درد احساس اضطراب داشته باشید، ممکن است پزشک یک دارو آرام بخش تزریق کند. سپس، مناطقی که پزشک سوزن بیوپسی را وارد می‌کند علامت‌گذاری و تمیز میشود. مایع مغز استخوان (آسپیرات) معمولاً از بالای لبه پشتی استخوان ران و در برخی موارد از جلوی باسن تهیه میشود. آسپیراسیون مغز استخوان گاهی اوقات از استخوان پستان یا در کودکان زیر 12 تا 18 ماه از استخوان پا تهیه میشود.
برای انجام آزمایش باید روی شکم یا پهلو خود دراز بکشید.
پزشک با استفاده از سرنگ متصل به سوزن، نمونه‌ای از قسمت مایع مغز استخوان را خارج می‌کند. سوزن به استخوان وارد میشود و مایع را جمع می‌کند، اما به نخاع شما نزدیک نمی‌شود.
در این شرایط بیمار ممکن است احساس درد ناگهانی و خفگی مختصر داشته باشد اما این درد فقط چند دقیقه طول می‌کشد.
نتایج قابل انتظار
پزشک برای متوقف کردن خون‌ریزی در ناحیه‌ای که سوزن وارد شده است، از یک باند فشاری استفاده می‌کند و سپس قسمت برش پانسمان میشود. در صورت بی‌هوشی موضعی، از شما خواسته میشود 10 تا 15 دقیقه روی پشت خود دراز بکشید و به محل نمونه‌برداری فشار وارد کنید. اما در صورتی که آرامبخش تزریقی دریافت کرده باشید، بعد از آزمایش به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید. حتی ممکن است بعد از معاینه مغز استخوان، تا یک هفته در محل برش بیوپسی احساس ناراحتی و کبودی در محل داشته باشید که با مصرف داروهای مسکن می‌توانید آن را برطرف کنید.
نمونه‌های مغز استخوان تهیه شده برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند و به طور کلی طی چند روز نتایج آماده میشود. نتایج آزمایشات به پزشک در رد و یا تایید تشخیص نهایی، میزان پیشرفت بیماری و ارزیابی روند درمانی کمک می‌کند. بسته به نتایج آسپیراسیون مغز استخوان، ممکن است به آزمایشات بیش‌تری نیاز داشته باشید.
بهتر است بعد از آسپیراسیون مغز استخوان، محل زخم با پانسمان پوشیده و تا 24 ساعت محل آن خشک نگه داشته شود و در این مدت از دوش گرفتن، استحمام، شنا یا استفاده از وان گرم خودداری کنید.
برای کمک به حداقل رساندن خون ریزی و ناراحتی، از فعالیت‌های سخت یا ورزش برای یک یا دو روز خودداری کنید. اگر تنها زندگی می‌کنید بهتر است کسی یک شب در کنار شما بماند.
همچنین، باید در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- تب مداوم
- تورم در محل جراحی
- وخیم‌تر شدن درد یا ناراحتی
- افزایش قرمزی یا ترشح در محل عمل
- خون‌ریزی که باند را خیس می‌کند و یا با فشار مستقیم متوقف نمی‌شود.
