دیسترس تنفسی حاد
شرح بیماری
سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) زمانی به وجود می‌آید که مایعات در کیسه‌های هوایی (آلوئول) در ریه‌ها جمع می‌شوند که باعث می‌شود تا هوای کافی وارد ریه‌ها نشده و در نتیجه اکسیژن کم‌تری به جریان خون وارد شود. این عارضه بیشتر در افرادی اتفاق می‌افتد که به شدت بیمار هستند. تنگی نفس شدید از علائم اصلی دیسترس تنفسی حاد بوده و معمولاً طی چند ساعت تا چند روز بعد از آسیب دیدگی یا عفونت به وجود می‌آید.
افراد مبتلا به دیسترس تنفسی حاد اغلب به قادر به تنفس نیستند و برای زنده ماندن به استفاده از دستگاه تهویه نیاز دارند. گاهی این سندرم در کودکان اتفاق می‌افتد که در این صورت به این بیماری سندرم زجر تنفسی در کودکان (PARDS) گفته می‌شود. خطر این بیماری در فرد مبتلا با افزایش سن و همزمان شدت گرفتن بیماری بیشتر خواهد شد. از بین افرادی که از بیماری سندرم دیسترس تنفسی حاد نجات می‌یابد، بعضی از آن‌ها به طور کامل بهبود یافته ولی بقیه در طول سال‌های باقی مانده از زندگی خود باید آسیب‌های ناشی از این بیماری را تحمل کنند.
علائم و نشانه‌های سندرم دیسترس تنفسی حاد
این بیماری با توجه به علت آن ممکن است در افراد مختلف دارای علائم و شدت‌های متفاوتی باشد.
اما علائم کلی و شایع بروز این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
- گیجی و سردرگمی
- افت فشار خون
- خستگی شدید
- تنگی نفس شدید
- تنفس سریع و با زحمت زیاد
بسته به علت اصلی دیسترس تنفسی حاد، علائم دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به دیسترس تنفسی حاد به دلیل عفونت ممکن است علائمی مانند تب داشته باشند. همچنین دچار هیپوکسمی یا سطح اکسیژن پایین‌تر از حد طبیعی در خون هستند. این را می‌توان به راحتی با یک پالس‌اکسیمتر، دستگاهی که روی انگشت شما قرار می‌گیرد، تخمین زد.
در صورت عدم درمان ، افراد مبتلا به دیسترس تنفسی حاد به سرعت دچار نارسایی تنفسی می‌شوند که در آن سطح اکسیژن خون به طور تهدید کننده زندگی کم می‌شود که می‌تواند عوارضی مانند آسیب مغزی، اختلالات قلبی و آسیب‌های کبدی را به همراه داشته باشد.
علل شایع
علت اصلی بروز سندرم دیسترس تنفسی حاد مایعاتی است که از رگ‌های خونی بسیار کوچک موجود در ریه‌ها نشت کرده و وارد کیسه‌های هوای ریزی که خون از آنجا اکسیژن خود را دریافت می‌کند، می‌شود. به طور معمول یک غشای محافظ این مایع را در داخل رگ‌ها نگه خواهد داشت. علاوه بر مورد گفته شده، آسیب دیدگی یا بیماری نیز می‌تواند باعث آسیب به این غشا و نشت مایع شود.
شایع‌ترین علل بروز سندرم دیسترس تنفسی حاد، عبارتند از:
- عفونت ریه
- افرادی که دچار بیماری کووید۱۹ شدید می‌گردند، ممکن است به سندرم دیسترس تنفسی حاد دچار گردند.
- سپسیس (عفونت خون)
- سوء مصرف دارو
- استنشاق مواد مضر
- سوختگی‌های گسترده و شدید
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
- تنفس زیاد دود یا گازهای شیمیایی
- آسیب دیدگی سر، قفسه سینه یا سایر آسیب‌دیدگی‌ها
- حوادثی مانند افتادن یا تصادف با اتومبیل ممکن است باعث ضربه خوردن مستقیم به ریه‌ها یا بخشی از مغز شود
عوامل خطر سندرم دیسترس تنفسی حاد
بیشتر افرادی که به سندرم دیسترس تنفسی حاد مبتلا می‌شوند، معمولاً به خاطر بیماری‌ها یا شرایط حاد قبلی خود در بیمارستان بستری هستند. خصوصاً اگر فرد به عفونت‌های گسترده خونی (سپسیس) مبتلا باشد، احتمال ابتلا به این سندرم افزایش خواهد یافت. افرادی که سابقه مصرف الکل دارند نیز بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سندرم قرار دارند. علاوه بر این احتمال بروز عوارض در این افراد بعد از ابتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد بسیار بیشتر از دیگران خواهد بود.
کودکان کمتر از بزرگسالان به دیسترس تنفسی حاد مبتلا می‌شوند و در صورت وقوع کمتر دچار عوارض می‌شوند. به طور کلی، افراد مسن در مقایسه با جوان‌ترها بیشتر در معرض خطر هستند.
عوارض احتمالی
افرادی که از سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) جان سالم به در می‌برند ممکن است برخی عوارض جانبی طولانی مدت را تجربه کنند. بسیاری از افراد وزن و توده عضلانی خود را از دست می‌دهند، بنابراین ممکن است به تمرینات بازتوانی روزانه نیاز داشته باشند. برخی از افراد مشکلات شناختی ناشی از کاهش اکسیژن به مغز را تجربه می‌کنند که ممکن است ماه‌ها پس از بهبودی ادامه داشته باشد.
اختلال استرس پس از سانحه در برخی افراد نیز رخ می‌دهد. برخی از افراد دچار تنگی نفس و کاهش توانایی در ورزش می‌شوند. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا سرانجام در طی شش تا 12 ماه به عملکرد طبیعی ریه نزدیک می‌شوند.
تشخیص
تشخیص دیسترس تنفسی حاد می‌تواند مشکل باشد ، زیرا علائم آن با برخی دیگر از موارد پزشکی مشابه باشد. پزشکان باید نه فقط دیسترس تنفسی حاد بلکه بیماری زمینه‌ای را که باعث بروز این عارضه شده است مانند عفونت ریه (پنومونی) تشخیص دهند. پنومونی یکی از دلایل سندرم دیسترس تنفسی حاد می‌باشد. اما به طور کلی تشخیص این بیماری بر اساس موارد زیر انجام می‌گیرد:
معاینه جسمی
تاریخچه پزشکی و معاینه یک نقطه شروع برای تشخیص است. این علائم شامل علائم اخیر مانند تنگی نفس و تب و همچنین شرایط پزشکی موجود در فرد است. معاینه بدنی همچنین اغلب سرنخ‌های مهمی را در مورد علت ایجاد علائم شخص نشان می‌دهد.
اندازه‌گیری سطح اکسیژن
سطح اکسیژن خون معیاری از میزان اکسیژنی است که گلبول‌های قرمز خون حمل می‌کنند. بدن سطح اکسیژن خون را تنظیم می‌کند. حفظ صحیح تعادل خون اشباع شده با اکسیژن برای سلامت انسان بسیار حیاتی است. روش‌های متفاوتی به منظور اندازه‌گیری سطح اکسیژن خون وجود دارند. روش‌هایی مانند پالس اکسیمتری و …
تصویر برداری
- تصویربرداری اشعه ایکس
تصویربرداری از قفسه سینه که در آن ریه‌ها مشخص باشند، می‌تواند به بررسی میزان مایع موجود در ریه‌ها و تشخیص احتمال بزرگ شدن قلب کمک کند.
- سی.تی.اسکن
سی.تی.اسکن، روشی است که در آن از زوایایی مختلفی از اعضای داخلی بدن تصویربرداری می‌شود. سی.تی.اسکن می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد ساختار قلب و ریه‌ها در اختیار پزشک معالج قرار دهد.
بررسی آزمایشگاهی
آزمایش خون می‌تواند به تشخیص سطح اکسیژن خون فرد کمک کند. علاوه بر این می‌تواند آزمایش‌های دیگری برای بررسی وضعیت عفونت یا کم خونی مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی که پزشک به ابتلای فرد به عفونت ریه مشکوک باشد، ممکن است ترشحات موجود در مجاری تنفسی را برای تعیین علت این عفونت مورد آزمایش قرار دهد. ممکن است بسته به شرایط، آزمایش عفونت کوید 19 از طریق نمونه خون یا خلط نیز لازم باشد.
آزمایش‌های قلبی
از آن جا که علائم و نشانه‌های دیسترس تنفسی حاد شبیه برخی از مشکلات قلبی خاص است، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق آزمایش‌های قلبی زیر را نیز تجویز کند:
- الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
این آزمایش بدون درد بوده و فعالیت الکتریکی قلب بیمار را مورد بررسی قرار خواهد داد. برای انجام این آزمایش چندین حسگر سیمی به بدن فرد مبتلا متصل خواهد شد.
- اکوکاردیوگرام
سونوگرام قلب، این آزمایش می‌تواند مشکلات موجود در ساختار و عملکرد قلب را نشان دهد.
سندرم دیسترس تنفسی حاد ناشی از کوید 19
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کوید 19 نگران ابتلا به دیسترس تنفسی حاد نیز هستند. اکثر مبتلایان به کرونا معمولا علائم قابل کنترل این بیماری را تجربه می‌کنند. با این حال در برخی شدت عفونت و التهاب زیاد می‌شود که به این حالت طوفان سیتوکین نیز گفته می‌شود که ممکن است محرکی برای ابتلا به دیسترس تنفس حاد باشد.
در حال حاضر درمان دیسترس تنفسی حاد ناشی از کوید 19 مشابه درمان این بیماری ناشی از دلایل دیگر است. محققان در تلاشند تا درمان‌های خاصی که ممکن است به طور هدفمند ویروس کوید 19 در مبتلایان به دیسترس تنفسی حاد هدف قرار دهند و یا علائم این بیماری را کاهش دهند، شناسایی کنند.
درمان
افراد مبتلا به این عارضه به طور معمول در بیمارستان و در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) تحت نظارت و درمان قرار می‌گیرند.
هدف اول از درمان سندرم دیسترس تنفسی حاد، بهبود سطح اکسیژن خون فرد خواهد بود. زیرا بدون اکسیژن اعضای بدن فرد دیگر به درستی عمل نخواهد کرد.
اکسیژن درمانی
برای ورود اکسیژن بیشتر به جریان خون، پزشک احتمالاً از موارد زیر استفاده خواهد کرد:
- اکسیژن مکمل
برای علائم خفیف یا به عنوان یک اقدام موقتی، اکسیژن از طریق ماسکی که کاملاً روی بینی و دهان قرار می‌گیرد، منتقل می‌شود.
- تهویه مکانیکی (ونتیلاتور)
بیشتر افراد مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد در نفس کشیدن بسیار دچار مشکل هستند و برای تنفس به دستگاه نیاز دارند. یک ونتیلاتور (دستگاه کمک تنفس مکانیکی) هوا را به درون ریه‌های هدایت کرده و مقداری از مایعات را از کیسه‌های هوا خارج می‌کند. در این روش اکسیژن بوسیله ی لوله ای از طریق گلو به ریه منتقل می‌شود. انتهای دیگر این لوله به دستگاه اکسیژن‌ساز (ونتیلاتور) متصل می‌باشد.
بیمارانی که با استفاده از این دستگاه نفس می‌کشند قادر به بلع و صحبت کردن نیستند. همچنین ممکن است پزشک با استفاده از داروهای آرامبخش، به این افراد کمک کند تا درد و اضطراب کم‌تری داشته باشند. زمانی که وضعیت تنفسی این بیماران به حدی رسید که بتوانند به تنهایی نفس بکشند، پزشک می‌تواند لوله را خارج کند.
درمان بیماری‌های دیگر
اگر سندرم دیسترس تنفسی حاد ناشی از بیماری دیگر باشد که قابل درمان است، پزشک اقدام به درمان این بیماری نیز می‌کند. به عنوان مثال، عفونت ریوی ممکن است با مصرف آنتی بیوتیک یا سایر روش‌های درمانی درمان شود.
درمان با مایعات
کنترل دقیق میزان مایعات داخل وریدی بسیار مهم است. مایعات زیاد می‌توانند تجمع مایعات در ریه‌ها را افزایش دهند. مایعات کم می‌توانند بر قلب و سایر اعضای بدن فشار وارد کنند و منجر به شوک شوند.
موقعیت بدنی
در برخی موارد، خواباندن بیمار روی شکم می‌تواند به اکسیژن رسانی کمک کند. اما در اکثر بیماران مبتلا به دیسترس تنفسی حاد شدت بیماری به حدی است که حتی تغییر اندک وضعیت ممکن است حال بیمار را بدتر کند. با وجود این ممکن است تغییر موقعیت اندک بیمار و یا تخت به سمت معده، به رسیدن مایعات بیشتر و همچنین پشتیبانی از مسیر اکسیژن در بدن کمک کند. این یک روش رایج در بخش‌های بستری می‌باشد.
درمان دارویی
آنتی‌بیوتیک به منظور درمان عفونت‌ها مانند پنومونی (عفونت ریه) یا انواع دیگر عفونت به بیمار داده می‌شود. در بسیاری از موارد دیسترس تنفسی حاد ممکن است با ذات‌الریه شروع شود که در این موارد مصرف آنتی‌بیوتیک ضروری می‌باشد.
همچنین به افراد مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد معمولاً داروهای زیر داده می‌شود:
- داروهای استنشاقی به منظور بهبود وضعیت اکسیژن بدن
- داروهای پیشگیری و درمان عفونت
- داروهای از بین برنده‌ی درد و ناراحتی
- داروهای آرامبخش و فلج کننده به منظور تحمل راحت‌تر دستگاه اکسیژن
- داروهای مانع لخته شدن خون در پاها و ریه‌ها
- داروهای کنترل و درمان برگشت (ریفلاکس) معده
میزان بروز عوارض خطرناک در بیمارانی که به موقع مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) تشخیص داده می‌شوند، نسبت به افرادی که دیرتر این عارضه در آنان تشخیص داده شده است، کمتر است و این افراد با استفاده از روش‌های درمانی مناسب بهبود می‌یابند.
احساس خستگی، تنگی نفس و به طور کلی حالت بیماری و کسالت در بیماران بهبود یافته طبیعی است. حتی این احساس و علائم پس از ترخیص از بیمارستان نیز ممکن است هفته‌ها و یا حتی ماه‌ها طول بکشد. بیمارانی که با وجود آسیب ریه‌ها از بیمارستان ترخیص می‌شوند، ممکن است نیاز داشته باشند تا دستورالعمل‌های ویژه‌ای مانند استفاده از اکسیژن کمکی را رعایت نمایند.
همچنین پیشنهاد می‌شود تا برای محافظت از ریه‌ها اقدامات زیر را انجام گیرد:
- از غذاهای پرانرژی و پرپروتئین در حجم کم و وعده‌های زیاد مصرف کنید.
- در صورت نداشتن محدودیت مصرف مایعات، حداقل 8 یا 10 لیوان در روز آب بنوشید.
- از مواد غذایی مفید برای کاهش التهاب گلو مانند نوشیدنی‌های گرم حاوی عسل استفاده کنید.
- مصرف نمک، چربی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
- استراحت نسبی داشته باشید و از فعالیت بیش از حد که ممکن است نشانه‌های بیماری (تنگی نفس، سرفه شدید ، افزایش تعداد نبض و…) را تشدید نماید اجتناب نمائید.
- از رفتن به محل‌های آلوده به گرد و غبار و تردد در هوای آلوده خودداری کنید (در روزهای آلودگی هوا از تردد غیرضروری خودداری کنید).
- برای بهبود وضعیت تنفسی خود، دم آهسته همراه با بازدم طولانی در وضعیت خم شده به جلو و با لب‌های غنچه ای انجام دهید.
- در وضعیت نیمه نشسته یا نشسته قرار بگیرید تا راحت تر نفس بکشید (بسته به راحت بودن بیمار).
- به طور مکرر در تخت تغییر وضعیت دهید و در جهت سرفه و تنفس عمیق تلاش کنید.
- براي پاك كردن راه هوائي، آرام و به صورت كنترل شده سرفه كنید.
- با استفاده ازیک دستگاه مرطوب کننده هوا یا بخورگرم رطوبت کافی را برای تنفس راحت فراهم کنید.
- از سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار خودداری کنید.
- از فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم (تنگی نفس و… ) می‌شود، پرهیز کرده و استراحت نمائید.
- بهداشت فردی (شستن دست، مسواک زدن و…) را جهت جلوگیری از عفونت‌های ناشی از عملکرد ضعیف سیستم ایمنی رعایت کنید.
- در صورت داشتن تنگی نفس، خس خس شدید، افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون، اضطراب، سرفه‌های خشک و سخت و یا بروز هرگونه علائم نگران کننده و اورژانسی دیگر، با پزشک خود یا بیمارستان تماس بگیرید.
- داروهای آنتی‌بیوتیک را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- داروهای خود را به طور کامل و در زمان مقرر مصرف کنید.
- در صورت تجویز داروهای گشاد کننده راه‌های هوایی، آن‌ها را به صورت دقیق و صحیح مصرف کنید.
- تزریق سالیانه واکسن آنفولانزا همراه با واکسن سینه پهلو (پنومونی) که هر 3 سال زده می‌شود، احتمال عفونت ریه‌ها را به حداقل ممکن خواهد رساند.